Timeline Express Announcements

W 2020 roku w trakcie badań wykopaliskowych prowadzonych w Biskupicach koło Wieliczki odkryty został niezwykły fragment glinianego naczynia z plastycznym wyobrażeniem twarzy ludzkiej. Na przedstawieniu widoczne są oczy, zaznaczone krótkimi liniami rytymi, oraz plastycznie wymodelowany nos. Na skroniach umieszczono dwa guzy przypominające rogi zwierzęce. Ich interpretacja jednak jest niejasna. Być może na misie przedstawiona została głowa mitycznej istoty o cechach ludzkich i atrybutach zwierzęcych. Możliwe jest również, że guzy te są w istocie elementem starannie ułożonej fryzury. Jest to drugi zabytek w tym typie znany z obszaru Polski, z kręgu tzw. kultur neolitycznych, i pierwszy odkryty w Polsce południowej. Jest to zarazem jedno z najstarszych przedstawień ludzkiej twarzy w Polsce, jako że osada w Biskupicach rozwijała się…

Relief z Carnuntum Mitra był bogiem słońca czczonym przez starożytnych Persów. Wierzono, że czuwał nad przestrzeganiem przysiąg. Był również opiekunem wojowników i władców. Kult Mitry (mitraizm) rozpowszechnił się również na terenie cesarstwa rzymskiego. Szczególną czcią otaczali go legioniści. Co ciekawe, w tajemniczych obrzędach ku czci tego boga mogli brać udział wyłącznie mężczyźni. Dla wyznawców Mitry, wyjątkowym dniem był 25 grudnia, kiedy obchodzono święto Niezwyciężonego Słońca (łac. Sol Invictus), którego niekiedy utożsamiano z Mitrą. Miejscem oddawania czci Mitrze były tzw. mitrea. Były to świątynie przypominające jaskinie, często kute w skale. W najważniejszej części sanktuarium znajdowało się wyobrażenie Mitry Tauroktonosa (zabijającego byka). Podobne przedstawienie znajduje się na marmurowym reliefie z przełomu I i II w. n.e., odnalezionym w Carnuntum – dawnym rzymskim mieście, położonym nad Dunajem, między Wiedniem a Bratysławą. Mimo stosunkowo niewielkich rozmiarów (52 cm x 52 cm) relief posiada bardzo bogatą symbolikę. Centralną część kompozycji zajmuje tauroktonia – walka Mitry z bykiem, symbolizującym niszczycielską siłę. Bóg został ukazany jako młodzieniec ubrany w krótką tunikę. Na głowie ma frygijską czapkę, co wskazuje na wschodnie pochodzenie. Na przedstawieniu…

Zabytek miesiąca ONLINE – Listopad 2022 r. Zausznica – najlepsza przyjaciółka średniowiecznej elegantki Czy zastanawialiście się kiedyś, jakie ozdoby nosiły zamożne kobiety, żyjące w państwie pierwszych Piastów? Jaką  biżuterię mogły wybrać? Czy średniowieczne dziewczyny, tak jak w pewnej piosence, lubiły brąz czy srebro? Z badań nad ikonografią  i wykopalisk prowadzonych przez archeologów, wynika, że ówczesne mieszkanki ziem polskich lubiły…

Harpia z Giebułtowa   W mitologii greckiej, harpie (gr. Άρπυιαι Harpyiai, łac.  Harpyiae „porywaczki”) były córkami Taumasa i okeanidy Elektry. Aello („Burzliwa”), Ocypete („Prędka w locie”), Kelajno („Czarna”) i Podarge („O szybkich stopach”) uosabiały niszczycielską i gwałtowną siłę wiatru. Niekiedy wypełniały wolę bogów, porywając i uprzykrzając życie niegodziwym ludziom. W najstarszych wersjach mitów,  przedstawiano je jako uskrzydlone dziewczęta o pięknych, bujnych włosach. Późniejsi autorzy, z Ajschylosem i Wergiliuszem na czele, opisywali je jako stare i odrażające kobiety-ptaki z ostrymi szponami zamiast dłoni. Prawdopodobnie do tej „metamorfozy” doszło wskutek pomylenia harpii z innymi stworzeniami mitologicznymi, tj. syrenami. Nie zmienia to faktu, że przedstawienia harpii w sztuce niemal do końca starożytności cieszyły się zainteresowaniem na tyle dużym, że wizerunki tych istot odnajdywano również na terenie Barbaricum. O popularności harpii, jako motywu dekoracyjnego, może świadczyć choćby znalezisko z Giebułtowa (nr MAK/10001). Odkrycia dokonano na cmentarzysku z tzw. wczesnego okresu rzymskiego. Jest to niewielka, 11-centymetrowa część imadła (uchwytu) dzbana z przedstawieniem głowy harpii. Wykonano go z brązu, z niewielką domieszką ołowiu. Rzemieślnik dość starannie uchwycił detale, takie jak upierzone skrzydła, szpony czy rysy twarzy. Głowę harpii zdobi wyobrażenie palmety, połączonej z uchwytem dzbana a ramiona stwora posiadają nacięcia inkrustowane srebrem, zdobione czteroma punktami. Uważa się, że wyprodukowano go na terenie Galii lub Italii w I w. n.e. W jaki sposób dzban zdobiony wizerunkiem harpii znalazł się tak daleko od granic imperium? Najprawdopodobniej doszło do tego na skutek wymiany handlowej między miejscową ludnością łączoną z kulturą…

Tajemniczy czarny kamyk Archeolodzy, pytani o funkcję odkrytych znalezisk, często pozostają bezradni i nie są w stanie precyzyjnie odpowiedzieć na pytanie: „Do czego to służyło?”. Dotyczy to najczęściej artefaktów posiadających ornament. Nawet najprostszy zestaw nacięć lub żłobień, niejako z automatu czyni badany zabytek przedmiotem sztuki pradziejowej lub kultu.  Wnikanie w umysł artysty albo w strefę sacrum zwykle kończy się dla naukowców porażką, co pozwala im omijać temat interpretacji szerokim łukiem. Prezentowany „kamień” jest typowym przykładem takiego zabytku. Jest to fragment obrobionego czarnego wapienia, na bokach którego odnotowano po kilka wyraźnych nacięć. Niestety, jego funkcja pozostaje nieznana, szczególnie, że przedmiot zachowany jest fragmentarycznie. Z pewnością był znacznie dłuższy, o czym świadczą ślady złamania na obydwu końcach. Artefakt ten liczy sobie bez mała 30 tysięcy lat i należy do najstarszych zabytków tego typu w Polsce. Został znaleziony w trakcie badań wykopaliskowych prowadzonych przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego na terenie obozowiska łowców mamutów w Krakowie na Wzgórzu św. Bronisławy. Obecnie jest przechowywany w Muzeum Archeologicznym w Krakowie jako depozyt. Damian Stefański           Poprzednie Następne