FORTECE NA BAGNACH

FORTECE NA BAGNACH

Najstarsze założenia obronne pónocnego Podlasia

Wystawa czasowa od 19 maja do 30  września 2022

„Fortece na bagnach. Najstarsze założenia obronne północnego Podlasia.”

Grodziska, pozostałości dawnych fortec górujących w krajobrazie pogranicza od dawna rozpalały wyobraźnię badaczy i fascynatów przeszłości Podlasia.  O Wiźnie czy Tykocinie wspominał już Zygmunt Gloger, a wiele następnych pokoleń archeologów z każdym nowym sezonem badań ujawnia kolejne ich tajemnice. Dziś już na stałe wpisały się one w tutejszy krajobraz kulturowy, naszą powszechną świadomość i wyobrażenie okresu średniowiecza na pograniczu mazowiecko-rusko-jaćwieskim.

Postęp technologiczny ostatnich lat nieustannie zmusza nas do podejmowania nowych wyzwań i weryfikacji wykreowanego obrazu przeszłości. Technologia pozwala zobaczyć to, co jest w zasadzie niewidoczne, ukryte w gęstych lasach i na bagnach… Wśród nowych odkryć są również takie, które wymykają się klasycznym wyobrażeniom dziejów Podlasia. Pośród dolin rzecznych, zatorfionych mokradeł i błot, w miejscach gdzie nikt się ich nie spodziewał odnaleźliśmy kręgi wałów i fos. Trudno sobie wyobrazić sens takiej lokalizacji. Ogromny wysiłek aby fortyfikować miejsce, które zalać może wiosenna powódź. Czyżby człowiek ówczesny działał irracjonalnie? A może to środowisko wyglądało inaczej? Należało to zweryfikować…

Tak, jako Muzeum Podlaskie w Białymstoku, rozpoczęliśmy projekt Fortece na bagnach…  Od samego początku postawiliśmy na interdyscyplinarność i współpracę archeologów z wieloma instytucjami i specjalistami z zakresu rekonstrukcji uwarunkowań paleośrodowiskowych, geofizyki, fotografii lotniczej itp. Jak często bywa, wyniki badań dostarczyły większej ilości pytań niż odpowiedzi. Fortyfikacje, choć przestrzennie rozbudowane, miały raczej wątpliwe walory obronne. Niskie wały i płytkie fosy otaczały często przestrzeń gdzie prawie nie było śladów obecności człowieka. Rzędy palisad zbudowanych z grubych pni nachylono do wnętrza obiektu, tak jakby miały utrudnić nie wejście a wydostanie się z jego wnętrza. Wygląda to trochę jakby rozbudowane umocnienia nie chroniły zupełnie niczego. A może to my nie możemy tego zobaczyć? Może to wszystko nie miało chronić a rozdzielać – rozdzielać dwa światy – sacrumprofanum, przestrzeń uświęconą i codzienną…. Czy mogły być to świątynie?

Jedno wiemy na pewno. Bagienne fortece powstały u schyłku epoki brązu czyli między
VIII a V w. przed Chr. To okres kiedy funkcjonuje słynny Biskupin.

Dziś znamy 26 grodzisk dolinnych, które czekają na objęcie ochroną konserwatorską.

Od samego początku zależało nam, aby informacje o odkryciach były szeroko prezentowane zarówno w środowisku naukowym, muzealnym jak i (a może przede wszystkim) wśród społeczności lokalnej. Powszechne poczucie wartości odkrycia, jego znaczenia i niepowtarzalności buduje stopniowo świadomość wartości własnego dziedzictwa kulturowego. W naszym odczuciu jest to najlepsza forma ochrony tego, co przez tysiące lat przetrwało w dolinach rzek Podlasia. Jakie znaczenie miałaby jednak nasza praca, gdyby jej celem nie było podjęcie próby przedstawienia szerszej publiczności wizji ówczesnych zdarzeń – budowę swoistej opowieści o miejscach i ludziach sprzed tysięcy lat, w końcu stworzenie i prezentację wystawy pt. Fortece na bagnach. Najstarsze założenia obronne północnego Podlasia.

Zapraszamy!

Adam Wawrusiewicz

Komentarze są niedostępne.