Źródła archeologiczne – co to takiego?

Archeologia jest nauką, która zajmuje się dziejami człowieka, przeszłością, która sięga ponad trzy miliony lat wstecz. Do badania prehistorii służą m.in. materialne pozostałości działań ludzkich – czyli tzw. źródła archeologiczne.

Co to oznacza w praktyce?

Źródła archeologiczne, które odkrywane są podczas wykopalisk, mogą znajdować się w ziemi, na ziemi lub w wodzie. Przeważnie ukazują dziedziny kultury materialnej i gospodarki naszych przodków. Jednakże trudniej z nich odczytać, jakie znaczenie odgrywała sfera kultury duchowej. Źródła archeologiczne dzielą się na nieruchome i ruchome.

Do nieruchomych można zaliczyć wszelkiego rodzaju ślady konstrukcji, które świadczą o miejscu zamieszkania danej grupy społecznej np. budowle ziemiankowe i półziemiankowe, ślady chat czy fundamenty murów, ale również miejsca, w których toczyło się życie, takie jak ogniska, piece, spichlerze, fortyfikacje, drogi czy mosty. Do źródeł nieruchomych należą też ślady wydobywania surowców np. kopalnie czy miejsca powstawania narzędzi czy naczyń ceramicznych, jak np. pracownie do wytapiania metali czy miejsca do wytwarzania i wypalania ceramiki. Do źródeł nieruchomych zaliczyć należy też obszary prac rolniczych, jak np. miejsca, gdzie zostały zachowane ślady orki, ale również miejsca kultowe np. świątynie, kręgi kamienne czy nawet posągi. Inną grupą źródeł nieruchomych są pochówki. Należą do nich różnego rodzaju obiekty grobowe np. pochówki w jamach grobowych, pochówki ulokowane pod kurhanem, groby megalityczne, groby szkieletowe czy ciałopalne.

Do źródeł ruchomych należą rozmaite wytwory pracy ludzkiej np. narzędzia pracy, ozdoby stroju, narzędzia walki, wyposażenia domostw, przedmioty kultu czy nawet szczątki pożywienia. Warto zaznaczyć, że zabytki ruchome mają największą wartość naukową, gdy znany jest kontekst ich zdeponowania i odkrycia..

Należy dodać, że na przestrzeni wieków przedmioty i konstrukcje z surowców organicznych zachowują się w mniejszym stopniu, niż przedmioty wykonane z surowców mineralnych, tj. kamień czy ceramika.

Źródła archeologiczne są niewątpliwie odbiciem tego, jak w przeszłości mogło wyglądać codzienne życie, ale trzeba pamiętać, że w archeologii nie jest ważne tylko ustalenie, znalezienie materialnych pozostałości działań ludzkich, ale również dociekanie na temat rozwoju człowieka i jego kultury. Dlatego podczas analizy połączenie wiedzy archeologicznej z antropologią społeczną może dać pełniejszy zarys badanej kultury.

Obecnie w naszym Muzeum dostępna jest dla zwiedzających wystawa „Dzieje najstarsze i stare gmachu Muzeum Archeologicznego w Krakowie”, na której możecie zobaczyć część zachowanego kamiennego muru otaczającego miasto w XIV-XV wieku, jako przykład źródła nieruchomego oraz fragmenty glinianych średniowiecznych naczyń i przedmioty użytkowe z tego okresu będące przykładem źródeł ruchomych.

Więcej o wystawie „Dzieje najstarsze i stare gmachu Muzeum Archeologicznego w Krakowie” znajdziecie tutaj: www.ma.krakow.pl/ponowne-otwarcie-wystawy-dzieje-najstarsze-i-stare-gmachu-muzeum-archeologicznego-w-krakowie/

Tekst na podstawie: Wielka Historia Polski, Tom 1, Najdawniejsze Dzieje Ziem Polskich (do VII w.), Piotr Kaczanowski, Janusz Krzysztof Kozłowski, s. 9-13.

I.Szczepańska

Zdjęcia:

Przykład źródła nieruchomego – fragment obudowy studni, VIII w., Brzezie stan. 20. Fot. A. Tyniec.
Przykład źródła nieruchomego – fragment muru kamiennego, XIV-XV w., gmach główny Muzeum, wystawa „Dzieje najstarsze i stare gmachu Muzeum Archeologicznego w Krakowie”. Fot. I. Szczepańska.
Przykład źródła nieruchomego – półziemianka o funkcji łaźni parowej, IX w., Brzezie stan. 20. Fot. A. Tyniec.
Przykład źródła nieruchomego – relikty kościoła farnego pw. św. Michała w Lublinie. Fot. A. Tyniec.
Przykład źródła nieruchomego – rekonstrukcja grobu ciałopalnego (ok. 160 n.e.), gmach główny Muzeum, wystawa „Pradzieje i wczesne średniowiecze Małopolski”. Fot. A. Susuł.
Przykład źródła ruchomego – bransoleta guzowata, wykonana z brązu (ok. 250 p.n.e.), gmach główny Muzeum, wystawa „Pradzieje i wczesne średniowiecze Małopolski”. Fot. A. Susuł.
Przykład źródła ruchomego – miecz żelazny, późne średniowiecze (połowa XIV w.), gmach główny Muzeum, wystawa „Pradzieje i wczesne średniowiecze Małopolski”. Fot. A. Susuł.
Przykład źródła ruchomego – dzbanek zdobiony poziomym żłobkowaniem, toczony na kole, gliniany, z polewą żółtozieloną, późne średniowiecze, gmach główny Muzeum, wystawa „Pradzieje i wczesne średniowiecze Małopolski”. Fot. A. Susuł.

—–

Fotografia kolorowa. Wykop archeologiczny, a w nim pionowa, drewniana obudowa studni.
Fotografia kolorowa. Fragment kamiennego muru z białego wapienia.
Kolorowe zdjęcie przedstawiające wykop archeologiczny o owalnym kształcie. Wewnątrz znajdują się leżąc na sobie szare kamienie.
Zdjęcie kolorowe, wykonane z lotu ptaka. Na pierwszym planie ludzie spacerujący przy fragmentach starego kościoła, takich jak grube mury i schody. W tle kolorowe kamienice.
Kolorowe zdjęcie przedstawiające rekonstrukcję grobu ciałopalnego. W grobie znajdują się m.in. urna z fragmentami kości, naczynie gliniane, pogięty miecz żelazny i grzebień z kości.
Kolorowa fotografia. Wykonana z brązu bransoleta zdobiona guzami, leżąca na drobnych, jasnych kamykach.
Na kolorowym zdjęciu widoczny duży, żelazny miecz wiszący w gablocie w muzeum.
Fotografia kolorowa. W centrum znajduje się żółtozielony, błyszczący dzbanek.

—