Zbiór wykopalisk z Bilcza Złotego imienia Książąt Leona i Teresy Sapiehów

W listopadzie 1904 roku księżna Teresa Sapieżyna podpisała z Akademią Umiejętności w Krakowie umowę, na mocy której Akademia zobowiązała się skatalogować, uporządkować i konserwować zabytki z Bilcza Złotego, pokazać je na wystawie jako Zbiór wykopalisk z Bilcza Złotego imienia Książąt Leona i Teresy Sapiehów, a także ogłosić drukiem naukowe ich opracowanie. Ten ostatni warunek został spełniony po prawie 100 latach przez polsko-ukraińsko-rumuński zespół archeologów i przyrodników. W skład kolekcji wchodzi ponad 300 całych naczyń i ponad 35 tys. fragmentów, ok. 120 figurek ludzkich i zwierzęcych, ponad 60 glinianych: przęślików, ciężarków tkackich, ok. 200 narzędzi z kości i rogu, 300 narzędzi krzemiennych i kamiennych, ozdoby z kości i muszli i niewielki dysk z hematytu. Zabytki kultury trypolskiej datowane są na okres między poł. V a poł. III tys. przed Chr. Odkryto je przypadkowo w jaskini Werteba w Bilczu Złotym, w 1822 r.