W roku 2022 Muzeum Archeologiczne w Krakowie otrzymało dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego na realizację Projektu „Patyna wieków – konserwacja posagu Światowida ze Zbrucza”. Przeprowadzono prace konserwatorskie w zakresie konserwacji technicznej, której celem było zabezpieczenie i zachowanie w maksymalnym stopniu zabytkowej substancji kamiennego posągu.
Wykonawcą prac była krakowska Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki SIMAART sp. z o.o.
Na wstępie przeprowadzono analizę archiwaliów i literatury, w tym dotyczące geologii złoża wapieni mioceńskich w rejonie rzeki Zbrucz, w okolicach miejsca pochodzenia posągu. Podjęto badania mające na celu ocenę aktualnego stanu zachowania posągu, ocenę i zakres występujących zniszczeń, ich charakter wraz z oceną ich źródeł.
Szczególną uwagę poświecono rzeźbiarskiej formie reliefu, poszukując śladów narzędzi rzeźbiarskich, które mogłyby pomóc w ustaleniu oryginalnych pierwotnych działań autorskich, oraz ewentualnych wtórnych śladów pozwalających się sklasyfikować jako działania wtórne. Przeprowadzono analizę zniszczeń i zmian zaistniałych na skutek oddziaływań o charakterze chemicznym, w tym wpływu środowiska wodnego na stan materiału wapiennego posągu. Zlokalizowano i zinwentaryzowano zniszczenia o charakterze mechanicznym.
Rezultaty przeprowadzonych oględzin i analiz, wniosły szereg nowych spostrzeżeń rekomendujących weryfikację postępowania konserwatorskiego, nadając mu bardziej zachowawczy charakter.
W świetle UV zlokalizowano występowanie najpóźniejszych śladów nawarstwień występujących na powierzchni rzeźby. Były to głównie wtórnie laserunkowo nałożone warstwy malarskie o charakterze olejnym, oraz nieznaczna ilość drobnych punktowo zlokalizowanych materiałów. Ich dość jasna, intensywna fluorescencja poświadcza ich współczesne tło. Wtórnie nałożone nawarstwienia o charakterze olejnym usunięto z powierzchni rzeźby metodami chemicznymi.
W kolejnym etapie przeprowadzono dwukrotnie zabieg aplikacji kompresów z ligniny
na powierzchni kamienia, celem usunięcia ewentualnie występujących w strukturze kamienia oraz na jego powierzchni soli. W usuniętych kompresach nie stwierdzono żadnych rodzajów soli.
W trakcie kolejnych etapów prac zlokalizowano liczne, relikty warstw malarskich
w kolorze intensywnej czerwieni, o odcieniu cynobru. Celem identyfikacji pigmentu oraz spoiwa pobrano próbki do analizy. W dalszej części, poddano analizie wstępujące na powierzchni kamienia liczne utwory mineralne w formie o drobnej granulacji. Podjęto próbę identyfikacji ich pochodzenia.
W trakcie realizacji prac o charakterze technicznym, odstąpiono od aplikowania substancji wzmacniających strukturę kamienia. Zachowana struktura kamienia nie wymaga zabiegów, powodujących dodatkowe jej wzmocnienie.
Rezultatem są także informacje mogące służyć określeniu czasu powstania obiektu oraz potwierdzeniu autentyczności płaskorzeźb na powierzchni posągu.
Krystyn Kozieł
Anna Tyniec
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
Dofinansowanie: 50.610,00 zł
Całkowita wartość: 63.360,00 zł
