Działy Muzeum
Oddział w Nowej Hucie
Pracownicy zatrudnieni w Oddziale Nowa Huta opracowują zbiory zabytków znajdujących się w zasobach działu od okresu paleolitu do średniowiecza oraz sprawują merytoryczną opiekę nad nimi. Swoimi pracami naukowymi poszerzają wiedzę dotyczącą pradziejów regionu, Polski i Europy. Zajmują się także działalnością wystawienniczą oraz prowadzą samodzielnie i wspólnie z innymi działami akcję edukacyjną. Współpracują z muzeami oraz ośrodkami kultury przy organizacji różnorodnych, lokalnych wydarzeń kulturalnych.
Zbiory
Zbiory nowohuckiego Oddziału Muzeum Archeologicznego w Krakowie, uzyskane w ciągu sześćdziesięciu lat badań terenowych, stanowią istotną część polskich zasobów prahistorycznych. Reprezentują one różne epoki, począwszy od paleolitu do średniowiecza, które przeminęły na tym niewielkim, powierzchni około 100 km2 obszarze. Z prawie 140 stanowisk archeologicznych pozyskano ponad 150 tysięcy muzealiów, w tym około 40 tysięcy o walorach ekspozycyjnych. Wiele materiałów zabytkowych ze zbiorów Oddziału wykorzystywanych jest w publikacjach opisujących prahistorię ziem Polski.
pomocnik administracyjny
–Wiesław Zawisza
Dział Głównego Inwentaryzatora Zabytków
Dział Głównego Inwentaryzatora realizuje całościowy program gromadzenia, ewidencjonowania, organizacji naukowej i opieki nad zbiorami archeologicznymi. Zbiory te, zgromadzone w ciągu ponad 160-letniej nieprzerwanej działalności Muzeum Archeologicznego w Krakowie zawierają relikty większości reprezentowanych na ziemiach polskich pradziejowych i średniowiecznych tradycji i ugrupowań kulturowych, a ponadto obiekty archeologii śródziemnomorskiej oraz starożytnych cywilizacji amerykańskich, jak również spory zbiór zabytków archeologicznych z byłych kresów wschodnich i innych obszarów aktywności polskich archeologów. Są najstarszą i największą kolekcją tego typu w Polsce, liczącą obecnie ponad pół miliona muzealiów wydzielonych oraz ogromną ilość materiałów masowych, ujętych w blisko 54 tysiącach pozycji, w obrębie 13 ksiąg inwentarzowych.
Do podstawowych zadań głównego inwentaryzatora należy:
- kierowanie pracami związanymi z pozyskiwaniem i włączaniem nabytków do zbiorów muzealnych, w tym opiniowanie oferowanych zabytków pod kątem zgodności z profilem zbiorów Muzeum, wyjaśnianie statusu prawnego i dokumentowanie legalności pochodzenia zbiorów, dokumentowanie wpływów, prowadzenie ksiąg akcesji i depozytów, kwalifikowanie i przekazywanie nabytków do odpowiednich działów merytorycznych;
- nadzór nad zgodnością działań i prac inwentaryzacyjnych z regulacjami prawnymi obowiązującymi w tym zakresie Muzeum, a także z muzealnym systemem inwentaryzacji oraz organizacji naukowej i technicznej zbiorów;
- sprawowanie opieki formalno-prawnej nad księgami inwentarzowymi i dokumentacją ewidencyjną zbiorów, prowadzenie rejestrów ksiąg inwentarzowych, ewidencji wartościowej zbiorów, kartoteki ewidencyjnej, monitowanie stanu opracowania zbiorów oraz prowadzenie zbiorczej ewidencji ilościowej i wartościowej muzealiów;
- zarządzanie i nadzór nad funkcjonowaniem i dostępem do magazynów zbiorów;
- sprawowanie nadzoru nad wewnętrznym i zewnętrznym ruchem muzealiów, w tym m. in. prowadzenie rejestrów i dokumentacji ruchu muzealiów, sporządzanie umów użyczenia i protokołów zdawczo-odbiorczych, formularzy opinii konserwatorskich i wycen ubezpieczeniowych;
- nadzór nad ochroną praw autorskich przy udostępnianiu zbiorów i informacji o zbiorach.
Główny inwentaryzator, kustosz
–mgr Agnieszka Dziedzic
Dział Edukacji Archeologicznej i Wystaw
Kierownik działu
Kierownik Działu, kustosz
–mgr Elżbieta Trela-Kieferling
Pracownicy
kustosz
–mgr Agnieszka Jarosik
Pracownia plastyczna
Dział Konserwacji Zabytków
Dział Konserwacji Zabytków MAK może pochwalić się wieloletnim doświadczeniem w konserwacji zabytków archeologicznych z ceramiki i kamienia, drewna, skóry, metali żelaznych, kolorowych i szlachetnych oraz w wykonywaniu kopii zabytków. Pracuje przede wszystkim na potrzeby własne Muzeum oraz wykonuje prace na zlecenia zewnętrzne. Dysponuje fachową kadrą i stale poszerzaną baza sprzętową.
Kierownik Działu, Starszy Konserwator
–mgr Maryla Dryja
Dział Archeologii Śródziemnomorskiej i Starożytnych Cywilizacji Amerykańskich
W Dziale znajdują się zabytki pochodzące z Egiptu z różnych okresów, począwszy od czasów predynastycznych do czasów późnego antyku. Posiadamy także zbiór zabytków etnograficznych (z Egiptu, Sudanu, Syrii, Iranu i Iraku).
Największą część stanowią zbiory egipskie (ok. 2875 obiektów), których rodowód związany jest z trzema kolekcjami: największa należy do żołnierzy Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, którzy walczyli w brytyjskich siłach zbrojnych podczas II wojny światowej na Bliskim Wschodzie i Egipcie. Twórcą i pomysłodawcą tzw. „Muzeum Polowego” był Jarosław Sagan.
Pozostałe dwie część zbiorów pochodzą z wykopalisk prowadzonych przez Tadeusza Smoleńskiego w El Gamhud i El Hibeh i z badań Hermana Junkera w Dolnej Nubii.
Zbiory etnograficzne są częścią dużej kolekcji zabytków zgromadzonych przez Jarosława Sagana.
Do wyjątkowych należą także naczynia i tkaniny peruwiańskie zgromadzone przez Władysława Klugera w drugiej połowie XIX wieku. W kolekcji znajdują się także przedmioty użytku codziennego, ozdoby, broń, narzędzia, które przechowywane są w magazynie działowym.
Dział prowadzi wykopaliska w Egipcie w Marei od 16 lat (45 km. na południowy zachód od Aleksandrii). Marea/Philoxenite to miasto powstałe przed założeniem Aleksandrii. Od sześciu lat badania są prowadzone we wczesnobizantyjskiej bazylice, drugiej pod względem wielkości w Egipcie. Dotychczas odkryto kaplicę grobową, łaźnie z sakiją datowane na V-VI w. Także w 2011 r. odkryto wille przy bazylice, w której znaleziono zespół (264) ostraków mówiących o budowie wspomnianej bazyliki. Pierwszym kierownikiem Misji była śp. Prof. Hanna Szymańska. Od 2010 roku Misją kieruje Krzysztof Babraj.
Wykopaliska prowadzone są pod auspicjami Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego im. Prof. Kazimierza Michałowskiego. Współpraca obejmuje także Politechnikę Krakowską im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie i Landesmuseum Württemberg w Stuttgarcie.
Kierownik Działu, starszy kustosz
–dr Krzysztof Babraj
Dział Archeologii Średniowiecza i Czasów Nowożytnych
Pracownicy Działu zajmują się bieżącą opieką merytoryczną i opracowaniem zbiorów zabytków od okresu wczesnego średniowiecza po czasy nowożytne przechowywane w MAK. Prowadzą studia analityczne i porównawcze w ramach kolekcji własnych oraz zagadnień osadniczych związanych z Krakowem i Małopolską od wczesnego średniowiecza do nowożytności. Koordynują współpracę Muzeum z instytucjami o profilu historycznym. Uczestniczą w działalności wystawienniczej i akcjach edukacyjnych Muzeum. W Dziale Archeologii Średniowiecza i Czasów Nowożytnych wraz z Pracownią Archeologii Miejskiej Krakowa przechowywane są materiały pochodzące:
z badań wykopaliskowych i ratowniczych stanowisk archeologicznych datowanych na czasy od wczesnego średniowiecza do nowożytności prowadzonych przez pracowników Działu na terenie Krakowa (we współczesnych granicach administracyjnych) i Małopolski – od lat 50-tych XX w.; z darów.
W zbiorach znajdują się zespoły zabytków z terenu Okołu, miasta lokacyjnego, Kazimierza, Kleparza czy Podgórza, w tym liczne zabytki o wybitnych walorach poznawczych i ekspozycyjnych z metali (wśród nich narzędzia, broń, elementy wyposażenia jeździeckiego, ozdoby, monety czy największy w Europie skarb wielkomorawskich grzywien siekieropodobnych), szkła, kości (np. narzędzia), drewna (np. naczynia), skóry i najliczniejsze wyroby z gliny (naczynia, kafle, fajki i inne).
Dział Prahistorii Małopolski
W dziale są gromadzone, przechowywane i opracowywane zabytki, pochodzące ze stanowisk od paleolitu po okres wpływów rzymskich, głównie z obszaru Małopolski. Oprócz prac inwentaryzacyjnych, bieżącą opieką nad zbiorami oraz przejmowaniem zbiorów, w dziale realizowany jest program prac naukowo-badawczych dotyczący gł. zgromadzonych w dziale i Muzeum zbiorów.
Główne tematy badawcze:
- zróżnicowanie kulturowe zespołów środkowopaleolitycznych w najmłodszych fazach osadnictwa neandertalczyka (jaskinia Ciemna),
- wczesne fazy górnego paleolitu (stanowisko Kraków-Zwierzyniec I),
- schyłkowy paleolitu i mezolit w rejonie Krakowa (m.in. stanowisko Przeginia Narodowa, kompleks stanowisk w Glanowie)
- osadnictwo neolityczne na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej (stanowiska Bolechowice, Przybysławice, Kraków-Witkowice, Wiatowice)
- kultura trypolska (Bilcze Złote na Ukrainie – zbiory Działu Zbiorów Dawnych)
- kultura łużycka w zachodniej Małopolsce (m.in. cmentarzyska w Kokotowie, Bocheńcu, Pawłowicach, Turze Dolnym )
- kultura pomorsko-kloszowa w zachodniej Małopolsce (m.in. cmentarzyska w Bocheńcu i Turze Dolnym)
- analizy typologiczno-chronologiczne ceramiki lateńskej z celtyckiego oppidum Bibracte, Mont Beuvray, Francja (zbiory Centre archéologique européen, BIBRACTE, Francja)
- osadnictwo okresu rzymskiego w rejonie Krakowa (Aleksandrowice stan. 2 i 3)
- wczesna epoka brązu w dorzeczu dolej Raby (m.in. stan. 9 i 10 w Stanisławicach)
Pracownicy działu prowadzą lub uczestniczą w badaniach wykopaliskowych i powierzchniowych: w jaskini Ciemnej – we współpracy z Instytutem Archeologii UJ, cmentarzysko kultury łużyckiej w Turze Dolnym, na celtyckim oppidum Bibracte, Mont Beuvray (Francja) – we współpracy z Centre archéologique européen, BIBRACTE, w badaniach ratowniczych na stanowiskach zagrożonych inwestycjami i narażonych na zniszczenia (np. cmentarzysko z okresu rzymskiego w Morawiankach stan. 10)
Zabytki zgromadzone w dziale są udostępniane do różnych opracowań m.in. do syntezy pradziejów Polski The Past Sociecieties. Polish land from the first evidence of human presence to Early Midle Ages, prac magisterskich, doktorskich. Aktualizowana i udostępniana jest także dokumentacja i zbiory AZP, mapy i plany stanowisk do opracowań naukowych i prac związanych z badaniami ratowniczymi.
Zbiory gromadzone są w pracowniach:
- Pracownia Paleolitu i Mezolitu: zbiory liczą ponad 150 000 zabytków, głównie krzemiennych, pochodzących przede wszystkim z obszaru Małopolski. Z badań pracowników pochodzą inwentarze, zarówno ze stanowisk jaskiniowych (jaskinia Ciemna – paleolit środkowy i jaskinia Mamutowa – paleolit górny), jak i otwartych (Kraków-Kobierzyn, Zakrzów, Przeginia Narodowa, Glanów – paleolit schyłkowy i mezolit). Dużą grupę stanowią zabytki pozyskane podczas badań kopalń i pracowni krzemieniarskich w Wołowicach i Brzoskwini a także zespoły z badań wykopaliskowych A. Jury i L. Sawickiego z Krakowa-Zwierzyńca.
- Pracownia Neolitu: w pracowni znajduje się ok. 31 000 zabytków. Do najcenniejszych neolitycznych zbiorów należą: zespół wyrobów krzemiennych z Witkowic – stan. 5 i 10, materiały z badań wykopaliskowych w Krakowie-Witkowicach, ratowniczych badań w Krakowie-Górce Narodowej stan. 9 oraz pochodzące z darów: naczynie z wczesnej fazy KCWR z Miechowa, płoszcze z krzemienia czekoladowego ze stan. 12 w Błogocicach, sierp krzemienny z Witowa, sztylet miedziany z jaskini Ciemnej w Ojcowie.
- Pracownia Epoki Brązu i Wczesnej Epoki Żelaza: najważniejszymi zabytkami są materiały pochodzące z dużych cmentarzysk kultury łużyckiej badanych przez M. Gedla, J. i A. Kraussów oraz R. Rogozińską w latach 60. i 70. XX wieku (Baczyn, woj. małopolskie, Danków, Jamno, Walenczów i Wąsosz Dolny, woj. śląskie, Nagłowic, woj. świętokrzyskie). W zbiorach są także zabytki z cmentarzysk kultury mierzanowickie i trzcinieckiej w Guciowie i Bondyrzu, woj. lubelskie. Z badań A. Matogi pochodzą materiały kultury trzcinieckiej, łużyckiej i pomorsko-kloszowej z Bocheńca, Pawłowic i Tura Dolnego, woj. świętokrzyskie. Zbiory uzupełniają mniejsze liczebnie zespoły pochodzące z osad kultur mierzanowickiej i trzcinieckiej (np. Opatkowice i Jazdowiczki, woj. małopolskie).
- Pracownia Okresu Lateńskiego i Rzymskiego: zbiory tworzą materiały z osad badanych przez pracowników Muzeum od lat 50. XX w. m.in. Zakrzów stan. 2, Łężkowice stan. 2, Targowisko 3 i 4, Czajęczyce stan. 1 oraz zabytki związane z produkcją żelaza w Górach Świętokrzyskich i z kopalni rudy żelaza w Rudkach. Do najciekawszych zabytków należą: szklany paciorek celtycki z Dziewięciołów gm. Miechów, naczynie terra sigillata z grobu ciałopalnego z Lisowa pow. Opatów, gliniana figurka antropomorficzna ze szklanymi oczami z Nieszkowa gm. Słaboszów, dębowa łódź jednopienna.
- Ośrodek Studyjno-Magazynowy: w skład zbioru wchodzą materiały pochodzące z badań powierzchniowych przeprowadzonych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski na terenie woj. małopolskiego oraz innych badań powierzchniowych. Największą część zbioru stanowią materiały pozyskane podczas szerokoprzestrzennych badań ratowniczych prowadzonych przez Krakowskiego Zespołu do Badań Autostrad i poprzedzających je badań sondażowych.
Pracownia Paleolitu i Mezolitu
Pracownia Neolitu
Pracownia Epoki Brązu i Wczesnej Epoki Żelaza
Pracownia Okresu Lateńskiego i Rzymskiego
Ośrodek Studyjno-Magazynowy:
Dział Zbiorów Dawnych
Pierwsze zabytki i kolekcje archeologiczne napływające po 1850 r. do utworzonego wówczas Muzeum Starożytności przechowywane są obecnie w Dziale Zbiorów Dawnych. Jest on więc najstarszą komórką muzealną, realizującą od 165 lat powinność opieki, gromadzenia, porządkowania, opracowywania oraz upowszechniania zabytków i odkryć. Wiele ze zgromadzonych dzisiaj przy ul. Senackiej dawnych kolekcji było świadkiem najważniejszych przemian historycznych i instytucjonalnych, wytyczających rozwój i aktywność naukową krakowskiego ośrodka archeologicznego. Zapoczątkowane w drugiej poł. XIX w. przez G. Ossowskiego i W. Demetrykiewicza tworzenie wydzielonych zbiorów archeologicznych i budowanie poczucia odpowiedzialności za nie, wytyczyło drogę, którą można zapisać znanymi wszystkim skrótami nazw instytucji sprawujących opiekę nad muzealnym dorobkiem archeologicznym: TNK, AU, PAU, PAN, MAK. Spuścizną tych historycznych działań są zbiory i archiwalia zgromadzone dzisiaj w Dziale Zbiorów Dawnych.
Przez lata Dział funkcjonował pod różnymi nazwami, m.in.: Magazyny naukowe (1935 r.); Dział Składnic naukowych (1954 r.); Zespół Organizacji Zbiorów Dawnych (1975 r.); Składnica Archeologiczna Zbiorów Dawnych i Wydzielonych (1990 r.); Składnica Archeologiczna Zbiorów Dawnych i Zbiorów Ogólnomuzealnych Wydzielonych przy Głównym Inwentaryzatorze MAK (2001 r.); Dział Zbiorów Dawnych (od 2015 r.). Obecnie w Dziale przechowywane są materiały w liczbie ponad 160 tys. zabytków o walorach ekspozycyjnych – o chronologii od paleolitu po okres nowożytny – podzielone na trzy części: jako Zbiory Dawne, Zbiory dawnego Konserwatora Zabytków Archeologicznych oraz numizmaty w Pracowni Numizmatycznej.
Zbiory Dawne
Podstawą zbiorów Działu są materiały pozyskane w ciągu pierwszych 100 lat istnienia Muzeum (1850-1950). Pośród blisko 140 tys. zabytków ekspozycyjnych (tzw. wydzielonych) znajdują się najcenniejsze kolekcje krakowskiego muzeum, w tym zespoły znalezisk paleolitycznych z jaskiń Maszyckiej i Mamutowej, zabytki kultury trypolskiej z Bilcza Złotego, zabytki scytyjskie z Wielkiego Kurhanu Ryżanowskiego i wyposażenie grobu wojownika huńskiego z Jakuszowic. Walor naukowo-historyczny, ekspozycyjny i edukacyjny zabytków „dawnych” sprawia, że wciąż pozostają one w szerokim kręgu zainteresowań archeologów, badaczy innych specjalności, archiwistów, muzealników, studentów i publicystów. Naukowe opracowanie zbiorów (poza- i wewnątrzmuzealne) oraz ich upowszechnianie ( wystawy, wypożyczenia, kwerendy, zajęcia edukacyjne) to główne zakresy realizowanych działań. Eksponaty z Działu Zbiorów Dawnych jako depozyty i przedmioty wypożyczeń czasowych znajdują się aktualnie w 7 muzeach w Polsce i zagranicą. Kolekcje i obiekty zabytkowe udostępniane są do opracowań naukowych, w tym prac magisterskich, doktorskich, projektów grantowych i in. (90 udostępnień w 2018 r.). Pracownicy Działu opracowują materiały w ramach kilku muzealnych programów badawczych, dotyczących m.in. zabytków archeologicznych z terenu Rusi, średniowiecznych militariów polskich, studiów nad problematyką rozwoju średniowiecznego mennictwa w Małopolsce, a także osadnictwa neolitycznego nad górną Wisłą w relacjach z Kotliną Karpacką. Zbiory dawne są też przedmiotem systematycznych zabiegów konserwacyjnych, a także prowadzonych od wielu lat prac inwentaryzacyjnych.
Zbiory dawnego Konserwatora Zabytków Archeologicznych
Opiece Działu Zbiorów Dawnych podlegają również materiały archeologiczne pozyskane w latach 1953-1982 w dziale dawnego Konserwatora Zabytków Archeologicznych. Zbiory te związane są z osobą Adama Kraussa, pełniącego w tym czasie funkcję konserwatora na województwo krakowskie i Polskę południowo-wschodnią. Kierowany przez A. Kraussa dział zgromadził blisko 13 tys. zabytków wydzielonych, pochodzących z darów, nadzorów archeologicznych i badań powierzchniowych, a przede wszystkim z ratowniczych, wykopaliskowych badań inwestycyjnych. Trzon tej kolekcji stanowią materiały z cmentarzysk i osad z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, pozyskane w związku z budową Tarnobrzeskiego Zagłębia Siarki w latach 1957-1971 (m.in. Machów, Świniary Stare).
Pracownia Numizmatyczna
Pracownia Numizmatyczna działająca w ramach Działu Zbiorów Dawnych sprawuje opiekę merytoryczną nad wszystkimi zbiorami numizmatycznymi Muzeum Archeologicznego w Krakowie. Początki tych zbiorów są ściśle powiązane z historią samego muzeum. Obecnie, kolekcja numizmatyczna liczy prawie 8 tysięcy monet i medali.
