Czy wiecie, że na terenie naszego nowohuckiego Oddziału znajduje się renesansowa budowla, którą do dziś można podziwiać i zwiedzać? Widzieliście ją?
Początki budowli sięgają XVI wieku, wtedy zapewne pełniła funkcję wieży obronno-mieszkalnej. Rozbudowę renesansowej wieży przypisuje się Janowi Branickiemu herbu Gryf (zm. w 1611 r.), wojewodzie krakowskiemu, staroście niepołomickiemu, kasztelanowi żarnowieckiemu oraz bieckiemu.
Pod koniec XVIII wieku rodzina Badenich odkupiła budynek, zwany lamusem, oraz ziemie od Izabeli Poniatowskiej (zm. 1808), siostry króla Stanisława Poniatowskiego, żony Jana Klemensa Branickiego (zm. w 1771 r.), który był ostatnim męskim przedstawicielem rodu Branickich herbu Gryf. Rodzina Badenich wybudowała obok lamusa dwór klasycystyczny, w którym zamieszkała, a rezydencję po Branickich przeznaczyli na przechowalnię przedmiotów gospodarczych, rzemieślniczych czy produkty żywnościowe, dlatego została określona mianem „lamus”.
Wieża obronno-mieszkalna, lamus, zbudowana jest na planie prostokąta, z wejściem na dłuższym boku. Budowla posiada trójdzielne piwnice zbudowane z kamienia łamanego, sklepione beczkowato. Parter oraz piętro zbudowane zostały z cegły w konstrukcji dwudzielnej, natomiast dach wykonany został w konstrukcji koszowej (tzn., w którym części zewnętrzne są umieszczone wyżej niż część środkowa). Na parterze znajduje się sień z prowadzącymi na górę drewnianymi schodami oraz izba usytuowana na lewo od wejścia, która przykryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami i posiadająca dwa przeciwległe okna. Natomiast w sali na piętrze, (która pierwotnie pełniła funkcje mieszkalne, reprezentacyjne) znajduje się drewniany strop, dwa przeciwległe okna oraz wyrzeźbione z wapienia pińczowskiego elementy budowli – kominek oraz portal wejściowy. Autorem tych dzieł jest wyjątkowo znany w ówczesnych czasach warsztat włoskiego architekta oraz rzeźbiarza Satni Gucciego, któremu przypisuje się wykonanie m.in. pomnika Anny Jagiellonki w Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu, nagrobek rodziny Branickich w kościele pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników w Niepołomicach czy maszkarony na krakowskich Sukiennicach. Budowla zwieńczona jest u góry attyką z arkadami oraz grzebieniem krenelażowym (charakterystyczne zwieńczenie muru obronnego), natomiast elewacja wykonana została, bardzo popularną w okresie renesansu techniką s-grafitto.
Obecnie lamus można zwiedzać. W jego wnętrzu zaaranżowana została stała ekspozycja archeologiczna „Garncarstwo prahistoryczne” – www. ma.krakow.pl/tour/garncarstwo-prahistoryczne/ , a już wkrótce, udostępniona zostanie nowa wystawa czasowa „70 lat – Archeolodzy dla Nowej Huty”. Przy okazji zwiedzania wystawy, można skorzystać z uroków parku, który znajduje się terenie nowohuckiego Oddziału.
Tekst na podstawie:
Materiałów z Archiwum MAK
www.szlakrenesansu.pl/obiekty_dwor-i-lamus-w-branicach.html
www.umb.edu.pl/palac_branickich/historia_palacu_branickich/polski_wersal_branickich_okres_zaborow
www.sejm-wielki.pl/b/2.258.139
Oddział Muzeum w Nowej Hucie, ul. Sasanek 2A, czynny: poniedziałek-piątek, w godz. 10:00-14:00, sobota-niedziela, w godz. 14:00-18:00. Ostatnie wejście na wystawy i do parku odbywa się na pół godziny przed ich zamknięciem. W razie pytań prosimy o kontakt z Oddziałem pod nr tel. 12 640 80 60.
I.Szczepańska
