Mądrości starożytnych Egipcjan (część II)

Mądrości starożytnych Egipcjan (część II)

W poprzedniej części podzieliliśmy się z Państwem egipskimi przemyśleniami na temat życia rodzinnego. Dziś chcielibyśmy przybliżyć poglądy Egipcjan na temat pracy i życia w społeczności.

W starożytnym Egipcie praca była koniecznością. Począwszy od niewolników a skończywszy na faraonie – każdy z mieszkańców krainy nad Nilem miał do wypełnienia swoje obowiązki. Dla Egipcjan taki stan rzeczy był naturalny, zgodny z boskimi zasadami rządzącymi światem (Maat). Według wierzeń, Egipcjanie mieli pracować również w Zaświatach, aby uniknąć tego losu, do grobów Egipcjan wkładano małe figurki służących (uszebti), które miały zastąpić zmarłych przy pracy. Takie postępowanie świadczyło o tym, że w państwie faraonów ceniono pracę, co nie oznacza, że Egipcjanie nie potrafili cieszyć się życiem i korzystać z chwil odpoczynku.

Nie każda profesja cieszyła się takim samym poważaniem. Z zachowanych papirusów, można dowiedzieć się, że starożytni Egipcjanie bardzo cenili… pracę umysłową. Osoba, która potrafiła czytać i pisać lub posiadła jedną z tych umiejętności, otaczana była wyjątkowym szacunkiem. Znajomość pisma była niezbędna do funkcjonowania rozbudowanego egipskiego aparatu biurokratycznego. Egipcjanie uważali, że zarówno w słowach pisanych, jak i wymawianych kryje się wielka moc.

Potwierdzają to teksty szkolne z okresu Nowego Państwa: ,,Człowiek zniknął, jego zwłoki rozsypały się w proch, wszyscy mu współcześni trafili do ziemi, lecz dzięki księdze pamięć o nim krąży dalej z ust do ust. Pismo jest bowiem bardziej pożyteczne niż murowany dom, (…) niż pomnik w świątyni”

Pisarz Cheti w tekście przeznaczonym dla swojego syna Pepiego, twierdził, że: ,,nie ma niczego, co byłoby lepsze niż księgi (…) i nie ma niczego innego w tym kraju, co byłoby mu równe ”

W tekstach szkolnych nie brakowało słów zachęty do intensywnej nauki. W jednym napomnieniu ojciec przyszłego pisarza maluje przed chłopcem ponury obraz życia wieśniaka i kończy płynącą z serca przestrogą: ,,Jeśli masz choć trochę rozumu, będziesz pisarzem. Gdybyś kiedyś poznał, co to znaczy być chłopem, nie chciałbyś nim być. Zważaj na to!”

Umiejętność czytania i pisania otwierała drogi do dalszej kariery – lekarza, kapłana, urzędnika lub architekta. Nabyte umiejętności nie dawały jednak pełnej gwarancji na utrzymanie się na stanowisku, toteż Egipcjanie doradzali umiar i skromność. W tzw. Naukach Ptahhotepa można odnaleźć między innymi taką poradę dla nowego pracownika: ,,Nie chełp się swoją wiedzą: wypytuj nieświadomego tak jak uczonego, nie można bowiem zbliżyć się do granicy sztuki [tj. rzemiosła] i nie ma artysty obdarzonego doskonałością”

oraz:

,,Jeśli pracujesz w oddziale rządu, stój i siedź zgodnie z rangą, którą nadano ci pierwszego dnia. Nie wkraczaj [w kompetencje kogo innego], bo zostaniesz odprawiony (…) Ten kto rozpycha się łokciami, nie zjedna sobie łask”

Mędrzec zauważa, że pracodawca również powinien wykazywać się rozsądkiem: ,,Jeżeli sprawujesz władzę, zyskaj szacunek swoją wiedzą i łagodnością mowy. Nie rozkazuj ludziom więcej, niż jest to konieczne, gdyż prowokacyjne zachowanie rodzi niezadowolenie”

Zachowały się także teksty dedykowane władcom. W Naukach dla króla Merikare, powstałych w I Okresie Przejściowym, można znaleźć również takie zalecenie dla zwierzchnika: ,,Wybieraj człowieka z powodu jego zdolności (…) Spraw, aby wszyscy cię kochali, dobry charakter zawsze będzie pamiętany.”

Lektura egipskich papirusów pokazuje, że Egipcjanie byli niezwykle praktycznymi ludźmi. W jakim stopniu ich przekonania i spostrzeżenia były aktualne – to już pozostawiamy Państwa ocenie.

A.Garbacz

Na podstawie:

Dusze Boga Re. Wśród egipskich świętych ksiąg, tłum. T. Andrzejewski, Warszawa 1967

1. Donadoni (red.) – W kręgu codzienności. Człowiek Egiptu, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 2000
2. A. Kitchen – Ramzes Wielki i jego czasy, tłum. A. Ćwiek Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2002
3. Kuckenburg – Pierwsze słowo, tłum. B. Nowacki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2006
4. Montet – Życie codzienne w Egipcie w epoce Ramessydów, tłum. E. Bąkowska Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964
5. Wilson – Lud faraonów, tłum. J. Aksamit, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1999