Według Kalendarza Świąt Nietypowych, 13 marca przypada Dzień Klejnotów.
💎 Z czym najczęściej kojarzy się słowo „klejnot”? Z kamieniami szlachetnymi lub wyrobami jubilerskimi. Słowo może także oznaczać m.in. godność szlachecką lub część herbu szlacheckiego czy ozdobę hełmu rycerskiego,.
💎 W wyrobach jubilerskich wykorzystywane są kamienie szlachetne i półszlachetne. Do pierwszej grupy należą diament, szafir, szmaragd czy rubin. Druga grupa obejmuje takie minerały jak ametyst, beryl, lapis lazuli, jadeit, turkus, granat czy kryształ górski.
💎 Zainteresowanie minerałami sięga bardzo odległych czasów. Z badań prowadzonych na terenie współczesnego Afganistanu wynika, że już w okresie neolitu wydobywano tam lapis lazuli. Kamień ten był ceniony np. przez Egipcjan, którzy ponad sześć tysięcy lat temu wykorzystywali go do produkcji biżuterii. Najstarsze świadectwa wykorzystania kamieni szlachetnych i półszlachetnych przez Greków sięgają ok. 1600 r. p.n.e. Znane i cenione diamenty zaczęto wydobywać znacznie później, bo na przełomie IV i III w. p.n.e. Najstarsze ślady ich wydobycia archeolodzy odkryli na terenie subkontynentu indyjskiego.
💎 Drogocenne kamienie wykorzystywano nie tylko w jubilerstwie i zdobnictwie artystycznym. Niektóre z minerałów stosowano jako amulety, składniki kosmetyków lub medykamenty. Dobrym przykładem jest ametyst, który według starożytnych Greków miał chronić przed nieprzyjemnymi skutkami nadużycia alkoholu. Świadczy o tym już sama nazwa – greckie słowo „Amethystos” oznacza bowiem „nie pijany”.
💎 Magazyny Muzeum Archeologicznego w Krakowie również skrywają zabytki zdobione kamieniami szlachetnymi. Znakomitym przykładem są przedmioty z grobu huńskiego wojownika, który odnaleziono w Jakuszowicach koło Kazimierzy Wielkiej. Pochowany w podkurhanowym grobie młody mężczyzna był bogato wyposażony, m.in.: w długi (95,1 cm), żelazny, dwusieczny miecz w częściowo zachowanej pochwie pokrytej złotą blaszką zdobioną wybijanym ornamentem rybiej łuski; bursztynową gałkę z almandynem osadzonym w złotej oprawie; wykonane ze złotej blaszki okucia symbolicznego łuku refleksyjnego; żelazny nóż; złote i srebrne oraz pozłacane ozdoby stroju i części rzędu końskiego. Elementy tego ostatniego w większości pokryte są ornamentem stempelkowym z zastosowaniem techniki niello. Natomiast złote ozdoby stroju, w tym m.in. sprzączki, ozdobiono półszlachetnymi kamieniami – czerwonymi almandynami. Formy zabytków i ich cechy stylistyczne dały podstawy do datowania grobu na pierwsze trzydziestolecie V w. Zaś wyposażenie zmarłego w symboliczny łuk refleksyjny do łączenia go z Hunami. Tego typu łuki znajdowane są w bogatych grobach dostojników huńskich w Kotlinie Karpackiej oraz pochodzą ze znalezisk o charakterze ofiarnym. W grobie w Jakuszowicach pochowany był zapewne wódz, który należał do grupy naczelników plemiennych, pozostających w kontaktach z państwem huńskim, w okresie poprzedzającym jego rozkwit w czasach Atylli.
Na podstawie:
📖 Thoresen L. 2017, Archaegemmoloy and Ancient Litterary Sources on Gemms and their Origins, in: D. Quast (Ed.), Gemstones in the First Millennium AD. Mines, Trade, Workshops and Symbolism, s. 155-218