“Archeologiczne opowieści z Małopolski i nie tylko…” // The European Archaeology Days
Podczas EUROPEJSKICH DNI ARCHEOLOGII prezentujemy projekt „Archeologiczny Atlas Małopolski“, który będzie dostępny już jesienią.
During the EUROPEAN ARCHAEOLOGY DAYS we present the project „Archaeological Atlas of Małopolska”, which will be available in autumn.
„Archeologiczny Atlas Małopolski“ to popularnonaukowy portal stanowiący skarbnicę wiedzy o pradziejach i wczesnym średniowieczu Małopolski. Portal, opracowany przez archeologów z Muzeum Archeologicznego w Krakowie, przedstawia szczegółowo blisko 400 najciekawszych stanowisk w Małopolsce, wraz z cyfrowym odwzorowaniem zabytków, archiwaliów, a także map i zdjęć stanowisk.
W zakładce „baza wiedzy” obok informacji o stanowiskach archeologicznych w Małopolsce znajdą się cenne wiadomości dotyczące faz osadniczych, zabytków czy związanych ze stanowiskami archiwaliów. Baza prezentować będzie także sylwetki archeologów biorących udział w badaniach oraz słownik pojęć. Wybrane tematy, problemy dotyczące pradziejów i wczesnego średniowiecza Małopolski zaprezentujemy w specjalnie przygotowanych Kolekcjach.
Na bazie współczesnej mapy użytkownicy portalu będą mogli zwiedzać Małopolskę według własnych zainteresowań. Pomocne będą przykładowe trasy wycieczek po stanowiskach archeologicznych oraz specjalnie opracowane lekcje archeologii. ArcheoAtlas (nazwa skrótowa portalu) dostępny będzie także jako bezpłatna aplikacja w Google Play oraz App Store.
Poniżej
- stanowisko: Karniów stan.2, gm. Kocmyrzów-Luborzyca
- zabytek Kubek gliniany z uchem „ansa lunata”, 3900 p.n.e – 2300 p.n.e, Kultura pucharów lejkowatych
The Archaeological Atlas of Małopolska is a popular science portal that is a repository of knowledge about the prehistory and Early Middle Ages of Małopolska. The portal, developed by archaeologists from the Archaeological Museum in Krakow, presents nearly 400 of the most interesting sites in Małopolska in detail, along with digitally mapped artefacts, archives, maps and photos of sites.
Apart from information about archaeological sites in Małopolska, you can find valuable information on the settlement phases, artefacts, and archives related to the sites in the „Knowledge base” tab. The database also presents the profiles of the archaeologists participating in the research and a glossary of terms. Selected topics, problems related to prehistory, and the Early Middle Ages of Małopolska are presented in specially prepared Collections.
Portal users will visit Małopolska according to their interests based on a modern map. Sample tours around archaeological sites and specially designed archaeology lessons can be helpful.
ArcheoAtlas (shortened name of the website) will also be available as a free application on Google Play and the App Store.
Below:
- site: Karniów, site 2, commune Kocmyrzów-Luborzyca
- artifact: Karniów clay cup with an „ansa lunata” handle
Karniów stan.2, gm. Kocmyrzów-Luborzyca
W połowie XIX w. właścicielami Karniowa, wsi położonej obecnie w gm. Kocmyrzów-Luborzyca i oddalonej od centrum Krakowa o 18 km w kierunku północno-wschodnim, była rodzina Lipczyńskich. W 1858 r. na gruntach majątku dworskiego wykopano gliniany [kubek], którego wiek możemy dzisiaj ocenić na ok. 5,5 tys. lat i wiązać z [kulturą pucharów lejkowatych] z okresu [neolitu]. Odkrycie to zbiegło się w czasie z przygotowaniem i otwarciem w tym samym roku w Krakowie głośnej „Wystawy starożytności i zabytków sztuki”. Kubek z Karniowa, jako własność państwa Lipczyńskich, stał się ozdobą kolekcji zabytków przedhistorycznych, a po zakończeniu ekspozycji został przekazany w darze do zbiorów muzealnych Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Odkrycie z Karniowa było pierwszym znaleziskiem kultury pucharów lejkowatych w regionie podkrakowskim i rozpoczęło, trwającą po dzień dzisiejszy, historię badań nad społecznościami tej kultury w zachodniej Małopolsce.
Karniów, site 2, commune Kocmyrzów-Luborzyca
In the mid-nineteenth century, the owners of Karniów, a village now located in the commune of Kocmyrzów-Luborzyca and 18 km north-east from the centre of Krakow, was Lipczyński family. In 1858, a clay cup was dug out on the field of the manor. Today we can estimate its age at approx. 5.5 thousand years and associate it with the Funnel Beaker culture from the Neolithic period. This discovery coincided with the preparation and opening of the famous „Wystawy starożytności i zabytków sztuki” („Exhibition of antiquities and monuments of art”) in Krakow in the same year. The cup from Karniów, as the property of the Lipczyński family, became a pride of the collection of prehistoric artefacts. After the exposition was completed, it was donated to the Krakow Scientific Society museum collections. The discovery from Karniów was the first find of the Funnel Beaker culture near Krakow. It started the history of research on the communities of this culture in western Małopolska, which continues to this day.
Faza późno neolityczna/eneolityczna
Kubki gliniane z uchami „ansa lunata” są jednym z głównych wyróżników neolitycznej kultury pucharów lejkowatych, której ludność zasiedlała obszar Małopolski w okresie ok. 3900-2900 lat p.n.e. Na terenach podkrakowskich ślady osadnictwa tej społeczności są wyjątkowo liczne. Z Karniowa znanych jest ich jednak tylko kilka (odkrytych przypadkowo). Oprócz najważniejszego, czyli kubka odkrytego w 1858 r., należą do nich dwie siekierki krzemienne oraz kamienny topór. Naczynie z Karniowa z uchem „ansa lunata” należy do prestiżowej grupy ceramiki w kulturze pucharów lejkowatych. Bardzo często wchodziło w skład darów umieszczanych w grobach, w tym w wielkich grobowcach z nasypami kurhanowymi. Nie jest wykluczone, że kubek pochodzi z takiego właśnie grobowca. Ustalenie tego niestety nie jest już możliwe, ponieważ dokładne miejsce odkrycia wykopanego w połowie XIX w. naczynia do dzisiaj pozostaje nieznane.
Late Neolithic/Eneolithic phase
Clay cups with „ansa lunata” handles are one of the main distinguishing features of the Neolithic Funnel Beaker culture, whose population inhabited the area of Małopolska around 3900-2900 BC. In the region near Krakow, the traces of settlement of this community are exceptionally numerous. However, only a few of them (discovered by chance) are known from Karniów. Apart from the most important one, i.e. a cup found in 1858, they include two flint axes and a stone axe. The vessel from Karniów with an „ansa lunata” handle belongs to a prestigious group of pottery within the Funnel Beaker culture. It was very often part of offerings placed in graves, including large barrow burials. The cup may come from such a grave. Unfortunately, it is no longer possible to establish this because the exact location of the discovery of the vessel, excavated in the mid-nineteenth century, remains unknown to this day.
Kubek gliniany z uchem „ansa lunata”
Niewielki kubek gliniany o esowatym profilu ścianek brzuśca. Powierzchnia zewnętrzna barwy brązowo-szarej, matowa i miejscami szorstka. Naczynie posiada okazałe ucho łączące brzeg wylewu z załomem brzuśca. Obok funkcji praktycznej ucho pełniło rolę wybitnie ozdobną. Wykonano je z szerokiej taśmy glinianej z podniesionymi krawędziami, uformowanymi półksiężycowato (w widoku z boku). Od charakterystycznego kształtu wzięła się nazwa: ucho półksiężycowate lub „ansa lunata”. Kubki z uchami tego rodzaju wytwarzała społeczność neolitycznej kultury pucharów lejkowatych ponad 5,5 tys. lat temu.
Karniów clay cup with an „ansa lunata” handle
A small clay cup with a s-shaped body profile. The outer surface is brown-grey, lustreless and coarse in places. The vessel has a magnificent handle that connects the edge of the rim with the bend of the body. Apart from its practical function, the handle played an eminently decorative role. It was made of a wide clay stripe with raised edges, formed in a crescent shape (seen from the side). The name derives from its characteristic shape: a crescent-shaped handle or „ansa lunata”. Cups with handles of this type were produced by the Neolithic Funnel Beaker culture community of over 5.5 thousand years ago.
Dlaczego średnia długość życia mieszkańców Małopolski z 3500 lat p.n.e była tak niska? Zapraszamy do obejrzenia kolejnych filmów z serii #wystawaonline “Pradzieje i wczesne średniowiecze Małopolski”.
