Złote solidy z Witowa nad Wisłą

Solid to złota moneta, ważąca około 4,5 grama i składająca się prawie w całości z czystego złota (ponad 97%). Została wprowadzona do użytku przez cesarza Konstantyna Wielkiego, na początku IV w. n.e. i zastąpiła wcześniejszą złotą monetę – aureusa. Nazwa solidus, pochodząca z języka łacińskiego, oznacza mocny, trwały. Została nadana nowej monecie, by odbudować zaufanie do złotych monet,  po wcześniejszym kryzysie ekonomicznym, który doprowadził do znacznego spadku zawartości złota w aureusie. Zabieg ten był tak skuteczny, że solid jako nominał monety, przetrwał upadek cesarstwa zachodnio-rzymskiego i był używany aż do XI w. w cesarstwie wschodnio-rzymskim, a nawet w świecie barbarzyńskim i arabskim.

W zbiorach Muzeum Archeologicznego w Krakowie znajdują się cztery złote solidy odkryte w 1928 roku w okolicach wsi Witów, niedaleko Koszyc. Podczas prac w kamieniołomie, w osuwającej się warstwie ziemi, robotnicy natrafili na kilkanaście złotych monet. Zgodnie z ówczesnymi zwyczajami, znalazcy przywłaszczyli sobie natychmiast znalezisko i z tego powodu nie udało się ustalić dokładnej ilości monet  w skarbie. Dzięki późniejszym ustaleniom doktora Józefa Żurowskiego, konserwatora zabytków przedhistorycznych,  udało się ustalić, że było ich co najmniej 11 sztuk. Początkowo 3, a finalnie 4  z nich udało się zakupić do Muzeum Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie.

Obecnie w Muzeum Archeologicznym znajdują się: jedna moneta zachodnio-rzymskiego cesarza Walentyniana III (424-455) oraz trzy monety Teodozjusza II (408-450), władcy cesarstwa wschodnio-rzymskiego.  Na awersie pierwszej z nich znajduje się popiersie cesarza skierowane w prawo, w uroczystym stroju, z diademem na głowie oraz legendą w otoku: „D N PLA VALENTINIANVS P F AVG”. Na drugiej stronie przedstawiono cesarza stojącego na wprost, trzymającego krzyż w prawej ręce, a w lewej glob z Victorią. Wokół znajduje się napis VICTORIA AVGGG COMOB.  Na awersie pozostałych trzech przedstawiono popiersie cesarza w zbroi i szyszaku, który w prawej ręce trzyma włócznię, a w lewej tarczę. Wokół znajduje się napis: „DN THEODOSI-VS  P.F. AVG”. Rewers monet przedstawia siedzącą boginię Romę, która w prawej ręce ma jabłko z krzyżem, a w lewej berło. Całość otoczona jest napisem: „III P XXXXII COS XVII PP”.