Wczesnośredniowieczny kolczyk z Zawady Lanckorońskiej

kolczyk z Zawady Lanckorońskiej

Wczesnośredniowieczny kolczyk z Zawady Lanckorońskiej

 

Wysoko ponad dnem doliny Dunajca, na lewym brzegu rzeki, w okolicach Zawady Lanckorońskiej, wznosi się majestatyczne, dwuczłonowe grodzisko zajmujące około 9 hektarów. Jest to pozostałość grodu, który funkcjonował w IX i X w.

W  lipcu 1932 roku, podczas kopania rowu na polu znajdującym się na majdanie mniejszego członu grodu, tzw. „Zamczyska”, Feliks Łyczko natrafił na skarb. W grubościennym, glinianym, ręcznie lepionym naczyniu, ozdobionym rytymi liniami falistymi oraz równoległymi, prostymi żłobkami, znalazł on srebrną biżuterię oraz szklane paciorki. Kosztowności zostały ukryte przez bardzo zamożną osobę, która zapewne znalazła się w sytuacji zagrożenia i nie zdołała już po nie wrócić. Przypuszcza się, że miało to miejsce w 2. lub 3. ćwierci X wieku.

Wkrótce po odkryciu skarbu, naczynie wraz z 49 paciorkami szklanymi i 30 przedmiotami srebrnymi, które w nim odkryto, trafiły do Muzeum Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie. Wśród srebrnych ozdób zakupionych od znalazcy, znajdowały się: zawieszka lunulowata, 7 paciorków z guzkami oraz 22 kolczyki/zausznice kilku typów. 

Jedną z tych ozdób był prezentowany zabytek – kolczyk z wisiorkiem kukurydzianym. Składa się  on z okrągłego, dwudzielnego kabłąka, którego górna część wykonana jest z prostego drutu i nie jest zdobiona. Dolna zaś wykonana z drutu o czworobocznym przekroju, zdobiona jest filigranem. Pomiędzy nimi znajdują się dwa ażurowe koszyczki. Trzeci koszyczek zwieńczony kulką, umieszczony jest  na pionowej poprzeczce pośrodku kabłąka. Pomiędzy nimi rozciągają się  dwa girlandowato zwisające druty, które podobnie jak poprzeczka i dolna część kabłąka zdobione są drobnymi kuleczkami. Poniżej kabłąka znajduje się wisiorek uformowany z: sześciu gwieździstych kręgów, umieszczonych jeden na drugim, pierścienia z prostego drutu oraz dwóch kolejnych gwieździstych kręgów o przeciwlegle skierowanych kulkach. Ułożeniu kulek na wisiorku przypomina układ ziaren na kolbie kukurydzy i właśnie z powodu tego podobieństwa noszą one swoją nazwę . Ozdoby tego rodzaju mogły być noszona na dwa sposoby: jako kolczyk lub jako zausznica mocowana na opasce lub nakryciu głowy.