Ostroga z bodźcem gwiaździstym ze Starego Żmigrodu
We wsi Stary Żmigród (pow. jasielski, woj. podkarpackie) na wzgórzu Zamczysko zachowały się pozostałości późnośredniowiecznej budowli obronnej zapewne drewniano-ziemnej, nie odkryto bowiem reliktów murów. Przypuszczać można, że jej fundatorem w końcu XIII w. był Wojciech ze Żmigrodu herbu Bogoria, po nim zaś dziedziczył syn Jakub. Następnie gródek przeszedł ona w ręce rodu Lisów, a w 2. połowie XV w. należał do Stadnickich herbu Szreniawa. W ruinę popadł prawdopodobnie wskutek najazdu Macieja Korwina w 1474 r. W dokumentach z 1481 i 1499 r. jest już określany jako grodzisko.
Na Zamczysku dwukrotnie – w 1939 r. (Tadeusz Sulimirski i Czesław Blajda) i w latach 1952-1954 (Andrzej Żaki ze współpracownikami) – przeprowadzono rozpoznanie archeologiczne. Znaleziono m.in. trzy zachowane częściowo ostrogi, które przechowywane są w zbiorach dawnych Muzeum Archeologicznego w Krakowie pod nrem inwentarzowym MAK/7769.
Zabytkiem miesiąca jest ta ze średniowiecznych starożmigrodzkich ostróg, która zachowała się w najlepszym stanie. Ma ona V-kształtny kabłąk ze stosunkowo łagodnym przejściem między ramionami (brakuje fragmentu ramienia), które są niemal symetrycznie łukowate w rzucie bocznym i owalne w przekroju poprzecznym, na łączeniu zaś uformowane w mało wydatny trójkąt, a także ogniwkowy zaczep (drugi nie zachował się) oraz widełki bodźca złożone tylko z dwu zębów (bez szyjki), o końcach uformowanych w puste półkule, na których zamocowana jest ośmiopromienna gwiazdka (dwa z promieni bodźca dotrwały fragmentarycznie). Jej wymiary to: dł. 14,8 cm, dł. widełek 3,0 cm, wygięcie kabłąka 3,2 cm, śr. zaczepu 1,5 cm, śr. światła zaczepu 0,8 cm, grub. ramion ok. 0,4 x 0,55 cm, dł. promienia kółka gwiaździstego 1,8 cm, ciężar 40,9 g.
Przedstawiany zabytek oporządzenia jeździeckiego jest bliski typowi D wyróżnionemu wśród późnośredniowiecznych ostróg z bodźcem gwiaździstym przez Stanisława Kołodziejskiego. Typ ten datowany jest na koniec XIII – początek 2. połowy XIV w., zatem uznać trzeba, że ostroga pochodzi z pierwszych dziesięcioleci funkcjonowania rycerskiego gródka w Starym Żmigrodzie. Przed wiekami służyć mogła do kierowania wierzchowcem jednemu z rycerzy Bogoriów lub Lisów. Uszkodzona i zgubiona lub wyrzucona dotrwała najpierw w ziemi, a później w muzealnym pudle do XXI w.
Radosław Liwoch
