Harpia z Giebułtowa
W mitologii greckiej, harpie (gr. Άρπυιαι Harpyiai, łac. Harpyiae „porywaczki”) były córkami Taumasa i okeanidy Elektry. Aello („Burzliwa”), Ocypete („Prędka w locie”), Kelajno („Czarna”) i Podarge („O szybkich stopach”) uosabiały niszczycielską i gwałtowną siłę wiatru. Niekiedy wypełniały wolę bogów, porywając i uprzykrzając życie niegodziwym ludziom. W najstarszych wersjach mitów, przedstawiano je jako uskrzydlone dziewczęta o pięknych, bujnych włosach. Późniejsi autorzy, z Ajschylosem i Wergiliuszem na czele, opisywali je jako stare i odrażające kobiety-ptaki z ostrymi szponami zamiast dłoni. Prawdopodobnie do tej „metamorfozy” doszło wskutek pomylenia harpii z innymi stworzeniami mitologicznymi, tj. syrenami. Nie zmienia to faktu, że przedstawienia harpii w sztuce niemal do końca starożytności cieszyły się zainteresowaniem na tyle dużym, że wizerunki tych istot odnajdywano również na terenie Barbaricum.
O popularności harpii, jako motywu dekoracyjnego, może świadczyć choćby znalezisko z Giebułtowa (nr MAK/10001). Odkrycia dokonano na cmentarzysku z tzw. wczesnego okresu rzymskiego. Jest to niewielka, 11-centymetrowa część imadła (uchwytu) dzbana z przedstawieniem głowy harpii. Wykonano go z brązu, z niewielką domieszką ołowiu. Rzemieślnik dość starannie uchwycił detale, takie jak upierzone skrzydła, szpony czy rysy twarzy. Głowę harpii zdobi wyobrażenie palmety, połączonej z uchwytem dzbana a ramiona stwora posiadają nacięcia inkrustowane srebrem, zdobione czteroma punktami. Uważa się, że wyprodukowano go na terenie Galii lub Italii w I w. n.e.
W jaki sposób dzban zdobiony wizerunkiem harpii znalazł się tak daleko od granic imperium? Najprawdopodobniej doszło do tego na skutek wymiany handlowej między miejscową ludnością łączoną z kulturą przeworską, a mieszkańcami cesarstwa rzymskiego. Przez ziemie dzisiejszej Polski przebiegały bowiem liczne szlaki handlowe, w tym ten najbardziej znany, zwany szlakiem bursztynowym.
Agnieszka Garbacz
Przy opisie zabytku, korzystano z tekstu autorstwa p. Małgorzaty Wawer, opublikowanego na stronie Archeologiczny Atlas Małopolski. Zachęcamy do zajrzenia na oficjalną stronę projektu 👉 https://archeologicznyatlas.pl/pl i zapoznania się z innymi obiektami odnalezionymi na terenie województwa małopolskiego.
