Gliniana figurka kobiety z Modlnicy
Kim była? Plemienną księżniczką, szamanką, znachorką, damą na wydaniu lub panną młodą, a może po prostu dziewczyną z sąsiedztwa? To kilka z wielu możliwych odpowiedzi na pytanie, na które nie sposób rzetelnie odpowiedzieć. Od czasu powstania figurki z Modlnicy upłynęło bowiem ponad 7,5 tys. lat! Przedstawiona postać pozostanie dla nas zatem anonimowa, ale dla pradziejowego artysty z pewnością była wyjątkowa i zasługiwała na „portret” utrwalony w wypalonej glinie na wieki (a właściwie tysiąclecia).
Figurkę odkryto w 2008 r. podczas wykopalisk archeologicznych wyprzedzających budowę węzła autostradowego w Modlnicy pod Krakowem. Natrafiono na nią w miejscu istnienia prahistorycznej osady pierwszych rolników, którzy osiedlili się na obszarze dzisiejszej Małopolski we wczesnym neolicie. To bardzo rzadkie i cenne znalezisko, jedyne jakie odkryto dotąd na ziemiach polskich. W całej Europie podobnych figurek znanych jest zaledwie kilka.
Postać kobiety została wymodelowana z jednego kawałka gliny (wysokość 10,2 cm, szerokość 6,1 cm). Figurka nie zachowała się w całości, dolna część nóg jest utrącona. Przy czytelnie zaznaczonych cechach płciowych, tułów i głowę przedstawiono w sposób bardzo uproszczony: brak talii, rąk i szyi. Uwagę przyciąga przede wszystkim nienaturalistycznie uformowana głowa. Jej kształt przedstawia być może wymyślnie ułożoną fryzurę lub szerokie nakrycie głowy. Szczególnie starannie odwzorowana została dekoracja ciała. Zdobienie pleców przypomina układ linii kręgosłupa i żeber. Przedstawiono je w postaci geometrycznego wzoru wykonanego płytkimi liniami wyrytymi w glinie. W rzeczywistości odpowiadało ono zapewne dekoracji wykonanej techniką tatuażu lub ornamentu malowanego np. czerwonym barwnikiem hematytowym – ochrą. Proste oraz łukowate linie widoczne na korpusie mogą być jednak odczytane także jako elementy stroju (np. ceremonialnego), okrywającego jedynie plecy i biodra.
Wyrzeźbiona w glinie postać z pewnością zasługuje na miano neolitycznej Wenus z Modlnicy. Jest najstarszym na ziemiach polskich wizerunkiem kobiecej twarzy i jednocześnie pierwszym portretem Małopolanki. Czy udanym? Można dyskutować …
Autor: A. Zastawny
Zdjęcia: R. Słaboński, I. Miraś, A. Wojtuń
Opracowanie graficzne: A. Piwowarczyk
Literatura:
Rodak J., Zastawny A. 2011 Archeologiczna autostrada. Wykopaliska przy wielkich inwestycjach drogowych pod Krakowem /Archaeological Motorway. Excavations carried out during great road investments near Kraków/, Kraków.
