Publikacja: „Szarbia, stanowisko 7, gm. Koniusza. Osady i cmentarzyska od okresu neolitu po okres wpływów rzymskich”
Ryszard Naglik
Szarbia, stanowisko 7, gm. Koniusza. Osady i cmentarzysko z okresu od neolitu po wczesny okres wpływów rzymskich
Stanowisko 7 w Szarbi, gm. Koniusza, pow. proszowicki, woj. małopolskie znajduje się na Płaskowyżu Proszowickim stanowiącym część Niecki Nidziańskiej. Stanowisko usytuowane jest na północno-wschodnich i północnych stokach lessowego wyniesienia, około 500 m od koryta rzeki Ropotek, lewobrzeżnego dopływu Wisły.
Stanowisko odkryli J. Górski i M. Zając w 1994 r. podczas systematycznych badań powierzchniowych prowadzonych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski (AZP 101-59/66). W tym samym roku jeszcze raz spenetrowano powierzchniowo obszar stanowiska sporządzając szczegółowy plan znalezisk (J. Górski, R. Naglik, M. Zając z Muzeum Archeologicznego w Krakowie i J. Fraś z Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka). Zlokalizowano wówczas kilkanaście skupisk fragmentów ceramiki i przepalonych kości wraz z towarzyszącymi im zabytkami metalowymi. Pozwoliło to określić przybliżony zasięg najbardziej niszczonej przez orkę i erozję strefy cmentarzyska z wczesnego okresu rzymskiego. W 1997 r. zostały podjęte przez R. Naglika badania ratownicze (kontynuowane w latach 1999 – 2001 r.).
Celem podjętych w Szarbi prac ratowniczych było przede wszystkim przebadanie strefy ze zniszczonymi już w dużej mierze grobami i ustalenie skali zagrożenia dla stanowiska 7.
Najstarsze na stanowisku materiały związane są z kulturą ceramiki wstęgowej rytej reprezentowanej przez zalewie kilkanaście zabytków. Podobnie nikłe ślady pozostawiło osadnictwo kultury malickiej, pucharów lejkowatych i ceramiki sznurowej. Najliczniejsze materiały, a także różnego typu obiekty gospodarcze (jamy trapezowate i o przekroju prostokątnym) związane są z dwoma jednostkami kulturowymi – eneolityczną grupą Wyciąże i kulturą mierzanowicką z wczesnej epoki brązu. Odkryte obok osady ciałopalne groby grupy wyciąskiej to pierwsze znane cmentarzysko tej grupy. Szkielety ludzkie odkryto także w dwóch jamach gospodarczych tej grupy. Wyeksplorowano również po jednym grobie szkieletowym kultur: pucharów lejkowatych i mierzanowickiej. Z kulturą trzciniecką związane są jedynie dwie jamy gospodarcze.
Najmłodszą fazę użytkowania tego obszaru w pradziejach stanowi cmentarzysko z wczesnego okresu rzymskiego, które jest datowane na okres od schyłku fazy B1A (ew. przełomu faz B1a/B1b) po schyłek fazy B2. Na możliwość kontynuowania się cmentarzyska także w późniejszym okresie wskazuje znaleziona na powierzchni pól ceramika wykonana przy pomocy koła garncarskiego. Wśród przebadanych obiektów sepulkralnych są ciałopalne groby jamowe, obiekty rowkowe z wkopanymi grobami ciałopalnymi, ustryna oraz dwa kurhany, z których przebadany całkowicie został tylko jeden. Ten ostatni, z uwagi na formę (komorę grobową o drewnianej konstrukcji ścian przykrywał pierwotnie nasyp ziemny a całość otoczona była rowem), szkieletowy obrządek i bogactwo wyposażenia zaliczyć należy do grupy, tzw. grobów książęcych typu Lubieszewo obecnie określanych jako groby okazałe. W komorze grobowej i naruszającym ją wkopie (najprawdopodobniej rabunkowym) znaleziono znaczną część pierwotnego wyposażenia i metalowych elementów stroju pochowanego tam mężczyzny. Oprócz glinianych naczyń odkryto okucia dwóch rogów do picia, wykonane z brązu nożyce, igłę, nóż i fragment naczynia oraz części stroju – zapinki (w tym srebrną pozłacaną fibulę typu AUCISSA i niemal kompletny pas norycko-panoński.
Przygotowywane opracowanie i publikację wyników badań na stanowisku 7 w Szarbi, gm. Koniusza dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
