Publikacja: Sośnia „Szwedzki Most”. Materiały krzemienne ze zbiorów Zygmunta Glogera

Sośnia ,,Szwedzki Most”. Materiały krzemienne ze zbiorów Zygmunta Glogera

Stanowisko  Sośnia ,,Szwedzki Most”, pow. Grajewo, woj.  podlaskie znajduje się w Kotlinie Biebrzańskiej, na prawym brzegu rzeki Biebrzy. Obszar ten jest częścią Niziny Podlaskiej wchodzącej w skład Niżu Wschodniobałtyckiego.

Stanowisko zostało odkryte w 1879 r., przez znanego starożytnika Zygmunta Glogera, podczas jednej z jego licznych wycieczek krajoznawczych. Zlokalizowane wówczas stanowisko piaskowe pokryte było gęsto materiałem krzemiennym. Obfitość materiału wynikała z atrakcyjnego dla osadnictwo położenia stanowiska, które zlokalizowane było w miejscu dogodnym do przeprawy przez rzekę.  Miejsce to przez miejscową ludność nazwane zostało ,,Szwedzkim Mostem”, gdyż tu Szwedzi w czasie wojen z Polską przekraczali rzekę. Efektem tego odkrycia było pozyskanie ponad 6000 zabytków krzemiennych, które Gloger z towarzyszami zebrali z kilku skupień. 

Celem projektu jest pełna publikacja materiałów krzemiennych ze stanowiska, opracowanych pod względem surowcowym, technologicznym, typologicznych, chronologicznym i kulturowym wraz z bogatym materiałem ilustracyjnym.

Pod względem surowcowym kolekcja jest bardzo jednolita. Większość wyrobów wykonano z lokalnego surowca kredowego a jedynie niewielką liczbę z importowanego krzemienia czekoladowego. Pod względem technologicznym – w zbiorze zaobserwowano szereg wyrobów uzyskanych z pomocą techniki uderzenia bezpośredniego, pośredniego jak i niewielką liczbę form uzyskanych z pomocą techniki naciskowej. Kolekcja zróżnicowana jest natomiast pod względem typologicznym i kulturowym. Inwentarze pozyskane ze stanowiska to materiały mieszane, świadczące o wielokrotnych powrotach osadnictwa na ten teren . Tak szeroki zakres typologiczny i chronologiczny zbioru jest zarówno atutem tego stanowiska jak i sporym utrudnieniem przy jego opracowaniu.

Najstarsze ślady penetracji tych terenów wiążą się z okresem paleolitu o czym świadczą m.in. nieliczne,  znalezione na stanowisku liściaki związane z kulturą Lyngby i świderską. Liczny jest natomiast materiał związany z osadnictwem mezolitycznym. Jest to szereg narzędzi identyfikowanych z kulturą janisławicką, reprezentujących formy najwcześniejsze związane z grupą – typu Maksymonis jaki i znajdowane w zespołach późnych z trapezami.

Na stanowisku znaleziono także szereg narzędzi związanych z osadnictwem grup paraneolitycznych. Są to m.in. różnorodne materiały związane z kulturą niemeńską. Różnorodność form narzędziowych związanych z tą kulturą  wynika z tego, że  szczególnie w swojej późnej fazie była ona jednostką synkretyczną, na którą składały się wpływy różnych tradycji krzemieniarskich.

Koniec neolitu to okres współwystępowania kultury niemeńskiej i kultury ceramiki sznurowej. Śladami pobytu tu tej ostatniej są jedynie pojedyncze narzędzia, przede wszystkim grociki strzał i fragment siekierki gładzonej.

Na stanowisku w Sośni odkryto także trzy płoszcza  – duże krzemienne ostrza oszczepów, związane z datowaną na wczesny okres epoki brązu kulturą mierzanowicką. Wyraźny jest także komponent wyrobów związanych z kulturą trzciniecką.

Sośnia ,,Szwedzki Most” uchodzi za jedne z najcenniejszych i największych stanowisk z dawnych badań na Podlasiu. Stanowisko to jest istotne ze względu na wielość i różnorodność form typologicznych, na których  podstawie można odtworzyć bogaty obraz kulturowy tego terenu.

Publikacja zebranych z niego zabytków jest też o tyle ważna, że stanowisko Sośnia ,,Szwedzki Most” już nie istnieje, a jedynym dowodem na to, że niegdyś znajdowały się tam ślady przedhistorycznego osadnictwa są zabytki przechowywane w Muzeum Archeologicznym w Krakowie.

Wyniki opracowania opublikowano w książce  pt. ,,Sośnia ,,Szwedzki Most”. Materiały krzemienne ze zbiorów Zygmunta Glogera”.

Przygotowanie opracowania i  jego publikację dofinansowano ze środków Ministra Kultury u Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury