Tajemnica celtyckich pierścieni – Knotenringi

Koliste przedmioty z brodawkowatymi wypustkami z języka niemieckiego zwane knotenringami są charakterystyczne dla ludności celtyckiej zamieszkującej obszary Europy w okresie V w. p. n.e. – I w. n.e. Spotykane są również w obrębie innych kręgów kulturowych tak jak np. kultur dackich. Charakteryzują się różnymi wymiarami jak również różnorakimi układami wypustek znajdujących się na nich.  W większości wykonane zostały ze stopu miedzi, ale zdarzają się również złote.

Prezentowany knotenring ze zbiorów Muzeum, pochodzi z wyposażenia jednego z grobów na cmentarzysku w Lipicy Górnej w Ukrainie. Tego typu przedmioty odnajdywane były zazwyczaj w grobach kobiecych. Posiadają gęsto rozmieszczone guzki w grupach po trzy; jeden na zewnętrznej powierzchni pierścienia i dwa po jego bokach. Liczba grup waha się od jednej do kilkudziesięciu, w zależności od rozstawu i wielkości pierścienia. Lipicki  egzemplarz posiada średnicę 9 cm co może wskazywać, iż pełnił funkcję ozdoby ramienia.

Dzięki obserwacjom pod mikroskopem skaningowym wiemy, że naramiennik został odlany metodą wytapianych modeli przy użyciu metody na tzw. wosk tracony. Guzy wykonane oddzielnie z wosku zostały następnie naklejone na gorąco na model.  W świecie celtyckiem znane są formy do odlewu pierścieni w całości z guzkami.

Pierścienie z guzkami są powszechne na całym obszarze zamieszkałym przez Geto–Daków, z kumulacją w Siedmiogrodzie (Rumunia). Popularne są również u środkowoeuropejskich Celtów, a szczególnie na terenach plemienia Skordysków. Produkowano je prawdopodobnie w koloniach greckich na północnym brzegu Morza Czarnego, skąd rozpowszechniły się na tereny zamieszkałe przez Celtów i Daków, gdzie kontynuowano ich produkcję. Egzemplarze z czasu przedrzymskiej Dacji datuje się na całe pierwsze stulecie przed naszą erą i pierwszy wiek naszej ery w ciągu, którego stają się coraz rzadsze.

Podobne do naszego, naramienniki o dużej średnicy, licznie spotykane są w Transylwanii (Rumunia). Posiadają  zwykle średnicę od 6 do 9 cm. Charakterystyczne są dla okresu lateńskiego ale mogły przetrwać do drugiej połowy I w. n.e., o czym świadczą znaleziska z niektórych grobów z początków I w. n.e. Również na terenie Ukrainy, na celtyckim stanowisku Galíš Lovačka nad górną Cisą został odkryty naramiennik analogiczny do naszego.

Nie jest do tej pory wyjaśnione, jaką funkcję pełniły? Pierścienie o małej średnicy mogły służyć do spinania pasa lub do zawieszania na nich przedmiotów, jak również używano ich jako zawieszek lub części kolii paciorków. Niektórzy badacze uważali, że pełniły funkcję płacidła (niemonetarnego pieniądza). Inną interpretacją jest traktowanie ich jako elementów uprzęży końskiej. Formy o większej średnicy mogły służyć jako ozdoby ręki bransolety lub nieco większe jako naramienniki. Potwierdzają to dodatkowo znaleziska z grobów szkieletowych. Poza funkcją użytkową lub ozdobną mogły posiadać znaczenie symboliczne, magiczne np. amuletu chroniącego w podróży. Wszystkie interpretacje są możliwe i zależne od właściciela pierścienia i funkcji do jakich go używał.

Autor: Małgorzata Wawer