W trakcie tegorocznej kampanii prace archeologiczne były kontynuowane w kompleksie usytuowanym na południowy wschód od apsydy bazyliki. Zabudowania widoczne na planie (Fig. 1.- w kontekście bazyliki, Fig. 2. –topografia terenu od strony wschodniej jeziora wraz z częściowym planem willi) umownie zwane będą willą ze względu na plan architektoniczny obiektu, używany w późnym antyku do tego typu budowli. Wymiary willi mierzone po zewnętrznych murach od strony południowej to: 24,40 m. Natomiast od strony wschodniej tylko częściowo odkopane to: 26,40 m, tak więc parter całego budynku był o powierzchni 644 m2. Centralnym punktem obiektu otoczonym przez pomieszczenia jest antrium #31, nie wyeksplorowane jeszcze do końca (Fig. 3). Otoczone jest ono ze wszystkich stron pomieszczeniami przylegającymi bezpośrednio do niego. Od strony południowo wschodniej w narożniku dziedzińca umiejscowiona jest klatka schodowa oznaczona #30, oznacza to, że budynek miał na pewno jedno piętro a może nawet dwa poziomy. W trakcie tegorocznej kampanii została odsłonięta jedna trzecia pomieszczenia #31 z bardzo ładnie wybrukowaną posadzką. W narożniku południowo-wschodnim dziedzińca została odnaleziona studnia o głębokości 3,50 m do lustra wody, bardzo starannie wykonana z ciosów kamiennych, w których były wydrążone stopnie. Przylegała ona do pomieszczeń #19a, 22 i 21. Z atrium można było przejść na wyższą kondygnacje klatką schodową (# 30) budynku. Jak się wydaje na tym poziomie badań, w budynku była tylko jedna klatka schodowa. Pod jej północnym biegiem na głębokości 1,80m w najniższej czytelnej warstwie pozostały najprawdopodobniej niewielkie relikty pieca do wypału amfor. Można było zauważyć trzy otwory przypuszczalnie w ruszcie pieca do przepływu gorącego powietrza. Przyszła kampania pozwoli na zweryfikowanie bądź wycofanie się z powyższej idei. W kampanii w roku 2013 zamierzamy wykonać sondaż na zewnątrz klatki schodowej do calca. Przy obecnym stanie wiedzy można dodać jeszcze jeden argument na temat możliwości istnienia pieca w tym miejscu, poniżej fundamentów willi. Teren w Marei bezpośrednio znajdujący się nad brzegiem jeziora obfitował w piece, które produkowały amfory dla całego regionu i na eksport. Przykładem może być piec znaleziony przez naszą misję znajdujący się bezpośrednio pod apsydą bazyliki. Oba piece dzieli odległość 28 m i różnica w poziomie górnej części rusztów ok. 1,10 m. (poziom rusztu pieca pod bazyliką 3,70m, natomiast poziom góry rusztu pieca pod willą 2,60m.)
Wykopaliska w tym roku rozpoczęliśmy od północnej strony willi, w pomieszczeniu (#28), przed którym w czasie kampanii w roku 2011 zostało znalezionych 185 ostraków. W trakcie badań na zewnątrz pomieszczeń #28, 26 i 23 nie udało się odnaleźć większej ilości ostraków. Wydaje się, iż odkryty zespół był całym „archiwum” wyrzuconym na śmietnik na zewnątrz willi. Należy zaznaczyć, że wątpliwości sugerujące jakoby zbiór ten został przyniesiony z innego miejsca w Marei i porzucony we wspomnianym miejscu jest niewłaściwym tokiem rozumowania. Dowodem na to może być sześć ostrakonów znalezionych w willi w pomieszczeniach #31, 22 i 19a na poziomie posadzki. Były one pisane tą samą ręką i dotyczyły tych samych zagadnień, które były opisane na ostrakach znalezionych na zewnątrz budowli. Pomiędzy pomieszczeniami #28, 26 i 23 znajdowały się przejścia. I tak pomieszczenie #28 było połączone drzwiami z pomieszczeniem #29. Również pomiędzy pomieszczeniem #26 i #24 umieszczone było przejście lecz w okresie islamskim zostało zablokowane. Natomiast z pomieszczenia #26 było wyjście na zewnątrz budynku w kierunku południowym w stronę jeziora, po pięciu stopniach. Na całej przestrzeni fundamentów budynku od strony południowej jeziora umiejscowione było wysypisko śmieci, w którym w trakcie eksploracji nie znaleziono zabytków wyższej klasy. Składało się ono z dużej ilości zniszczonej ceramiki, popiołów, niewielkiej ilości figurek terakotowych, przepalonych żelaznych gwoździ, szkła, tynków wyrzuconych z wnętrza pomieszczeń willi, po kolejnych remontach. Wracając do pomieszczeń budynku należy zaznaczyć, iż pomiędzy pomieszczeniami #26 i #23 została wydzielona przestrzeń dwoma murami, lecz nie znaleziono w nich reliktów po otworach drzwiowych. Ostatnie pomieszczenie w tym ciągu #23 umieszczone jest w narożniku południowo wschodnim budynku. Z powyższego pomieszczenia jest przejście do pomieszczenia #20 z wyraźnie zaznaczonym stopniem w drzwiach. Pomieszczenie #20 było w ½ wyłożone bardzo dobrej jakości płytami wapiennymi. Jak się wydaje nie istniejąca część posadzki została wyrabowana. Wspomniane pomieszczenie #20 było dostępne tylko strony pomieszczenia #23. Należy również nadmienić, że do pomieszczeń #21 i # 22 nie było przejścia od strony jeziora czyli z pomieszczenia # 23. Natomiast pomieszczenia #21 i #22 były przedzielone na dwie równe części. Pośrodku został odsłonięty stylobat na którym ni situ odnaleziono filar, który nie był zespolony zaprawą ze stylobatem. W tym samym ciągu znaleziono negatyw po drugim filarze. W trakcie eksploracji pomieszczenia #22 przy jego północnej ścianie na głębokości 0,75 m został znaleziony kapitel akantowy wykonany z białego marmuru z szarymi żyłkami (przerostami) zapewne pochodzący z wysp Prokonesu. Z czterech jego stron identyczna dekoracja: pojedynczy rząd liści akantu, górna płyta miała formę kwadratu. Jego średnica pasowała do filara odnalezionego na stylobacie. Na podstawie niewielkich pozostałości z podłogi marmurowej jaka pojawiła się w narożniku północno-wschodnim pokoju #22 można wysnuć przypuszczenie, iż obydwa pomieszczenia były wyłożone marmurowymi płytami, które zostały wyrabowane. Można także domniemywać na podstawie stosunkowo bogatego ich wystroju, że pokoje te mogły pełnić funkcję reprezentacyjną. Powyższe pomieszczenia miały bezpośrednie połączenie z atrium, do którego przechodziło się przez otwór drzwiowy w północnej ścianie wspomnianego pomieszczenia przy studni. Pomieszczenie #22 sąsiaduje z pomieszczeniem #24, który miał połączenie z atrium poprzez otwór drzwiowy zamurowany w okresie islamskim. Czyli był pomieszczeniem o dwóch otworach drzwiowych od strony północnej i południowej i jednocześnie pozwalającym na wyjście poza budynek przez pomieszczenie #26 po schodach. Następnym pomieszczeniem w tym ciągu jest #27. Trudno cokolwiek powiedzieć o jego przeznaczeniu. Miało ono dostęp do atrium przez otwór drzwiowy w północnej ścianie. Przestrzeń oznaczona #25 została zapewne wydzielona intencjonalnie z pomieszczenia #27 poprzez wymurowanie znacznie węższych ścian niż pozostałe i przeznaczona na rodzaj niewielkiego „magazynku” dostępnego od strony atrium. W trakcie eksploracji wspomnianego ‘magazynku” znaleziono dość dużo rozbitego szkła, które było w większości lampkami około 50 monet i fragmenty ceramiki stołowej. Ostatnie w tym ciągu, od strony zachodniej pomieszczenie oznaczone #29 wydaje się być, co można powiedzieć z dużym zastrzeżeniem, pralnią powstałą w okresie islamskim. Argumentami przemawiającymi za tą funkcją pomieszczenia to, płytkie brodziki wyłożone zaprawą wodoodporną, o głębokości 0,15m/0,20 m i kanaliki odprowadzające wodę na zewnątrz. Musimy również zauważyć, że przestrzeń ta nie ma bezpośredniego połączenia z atrium jest jakby wydzielona i łączy się północną ścianą z klatką schodową. Oczywiście cała kwestia wymaga jeszcze przemyślenia. Powracając w okolice atrium #31 musimy omówić pomieszczenia #19a i # 19, które są połączone dużym przejściem. W jednym i drugim pomieszczeniu odnaleźliśmy posadzkę wykonaną z bardzo starannie przyciętych bloków wapiennych. Z tą jednak różnicą, że w pomieszczeniu 19a zastosowano 3 milimetrową pobiałę wapienną rozlaną na całej przestrzeni wspomnianego pokoju. Celem rozłożenia tej pobiały było zabezpieczenie bloków wapiennych przed uszkodzeniami. Zresztą dzięki temu nie jest widoczną posadzka ani fugi między nimi. Na tej linii willi wykopaliska w roku 2012 zostały zakończone.
Chcąc uchwycić zasięg domu od strony północnej czyli od strony mola przenieśliśmy prace na przeciwległy kraniec willi (Fig. 4). Dzięki temu odnaleźliśmy w pomieszczeniu #62 studnie z cysterną, która była obiektem dwu częściowym. Na powierzchni miała dwa szafty (kanały zejściowe) w pomieszczeniu # 62 i #21. Przylegały one bezpośrednio do muru dzielącego te dwa pomieszczenia na dwie części. Wewnątrz, na dnie, które nie zostało wyeksplorowane w całości była zbudowana ściana dzieląca cysternę na dwie części. Badania w tym miejscu nie zostały ukończone. Celem wyjaśnienia planu architektonicznego cysterny, zostanie podjęta eksploracja tego obiekt w 2013 r.
W obrębie planu willi nie było latryny. Prospekcja terenu pozwoliła ją odnaleźć przy jeziorze od wschodniej strony w odległości 10 m od budynku (Fig. 5). Składała się z trzech kamer #10, #11, #12. Każde pomieszczenie obiegał kanał, na którym były posadowione kamienne siedziska. Wewnątrz kanału został odnalezione olbrzymie ilości ceramiki. Prace nad planem architektonicznym latryny będą prowadzone w 2013 roku.
W związku z licznymi zniszczeniami dokonanymi przez turystów uznaliśmy, że najlepszym zabezpieczeniem pomieszczeń we wszystkich odkopanych przez misję obiektach będzie wprowadzenie do nich odsolonego piasku (plan: Fig. 6). Ostatni plan obrazuje zasięg prac konserwatorskich (Fig. 7).
Krzysztof Babraj, Anna Drzymuchowska
