Opracowanie materiałów grobowych z badań prowadzonych przez Muzeum w latach 60-tych na terenie powstającej kopalni siarki w Machowie (obecnie Tarnobrzeg). Przedmiotem opracowania jest prawie 700 grobów datowanych na lata 1000-600 p.n.e. Zadanie jest wykonywane w ramach projektów MKiDN i zostanie zakończone publikacją książkową.
Projekt realizowany w ramach programu Ochrona zabytków archeologicznych Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.
Dofinansowanie:
w 2021 roku – 44.700,00 zł
w 2022 roku – 54.000,00 zł
Całkowita wartość: 98.700,00 zł
W grudniu 2022 r. Muzeum Archeologiczne w Krakowie zakończyło projekt publikacji wyników badań w Machowie, który obecnie jest częścią Tarnobrzega. Projekt był finansowany z programu Ochrona Zabytków Archeologicznych. Środki na wkład własny zapewnił Marszałek Województwa Małopolskiego – Organizator Muzeum. Do finansowania publikacji środki dołożył Prezydent Miasta Tarnobrzega. Darczyńcom bardzo dziękujemy.
Stanowisko było badane w 1957 r. przez pracownika Muzeum Archeologicznego w Krakowie, Adama Kraussa. Wykopaliska miały charakter ratowniczy i były związane z budową odkrywkowej kopalni siarki. Prowadzono je na terenie między ówczesnymi wsiami – Machowem i Nagnajowem – w miejscu gdzie powstawały budynki Kombinatu Przetwórstwa Siarki. Cmentarzysko znajdowało się na południe od obecnego jeziora Tarnobrzeskiego.
Przedmiotem opracowania było ciałopalne cmentarzysko kultury łużyckiej, na którym odkryto 614 grobów. Materiały są przechowywane w Muzeum Archeologicznym w Krakowie, ale kilka wybranych zabytków jest na stałej wystawie w Muzeum Historycznym Miasta Tarnobrzega. Trudu opracowania licznych materiałów podjął się krośnieński archeolog Wojciech Poradyło. Wszystkie materiały zostały narysowane i opisane. W toku analizy ustalono, że cmentarzysko założono zapewne około roku 1200 p.n.e., lub krótko po tej dacie. Funkcjonowało ono przez kilkaset lat, może nawet do przełomu VI i V w. p.n.e. Groby były dość ubogie. Zazwyczaj była to urna wypełniona spalonymi prochami. Rzadko towarzyszyły jej tzw. naczynia przystawne, a jeszcze rzadziej zabytki z brązu, czy żelaza. Na uwagę zasługuje naszyjnik wykonany z brązu oraz zausznica z tego samego surowca.
Wiedzę o populacji pochowanej w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza znakomicie wzbogacają analizy antropologiczne wykonane przez Anitę Szczepanek. Zwraca uwagę większa śmiertelność dorosłych kobiet niż mężczyzn oraz bardzo nieliczny odsetek (poniżej 2%) osób w wieku 50-60 lat. Analiza izotopów strontu wykazała, że osoby pochowane w Machowie były lokalnego pochodzenia.
14 marca 2023 w Tarnobrzegu, z inicjatywy Muzeum Archeologicznego w Krakowie i Prezydenta Miasta Tarnobrzega odbędzie się promocja książki połączona z konferencją prasową.
