“Archeologiczne opowieści z Małopolski i nie tylko…”
Przedstawimy Państwu mieszkańców Małopolski z 12 różnych okresów pradziejów i średniowiecza, od neandertalczyka po czasy kiedy Kraków był stolicą Polski. Na wystawie PRADZIEJE I WCZESNE ŚREDNIOWIECZE MAŁOPOLSKI prezentujemy przedstawicieli każdej z epok w postaci figur, w większości zrekonstruowanych na podstawie portretów przyżyciowych otrzymanych z badań szczątków kostnych prawdziwych, dawnych mieszkańców Małopolski. Każda z tych społeczności pozostawiła ślad swej bytności, co potwierdzają obiekty odkryte na licznych stanowiskach archeologicznych w naszym Regionie.
Zapowiadany, nowy, popularnonaukowy portal pod nazwą „Archeologiczny Atlas Małopolski” prezentować będzie informacje o blisko 400 wybranych stanowiskach i zabytkach odkrytych w ich obrębie. Portal stanowić będzie skarbnicę wiedzy o pradziejach i wczesnym średniowieczu Małopolski.
Dla każdego z 12 okresów przedstawiamy wybrane stanowisko archeologiczne z portalu i pochodzący z niego zabytek prezentowany na naszej wystawie.
Poniżej przedstawiamy pierwsze stanowisko z najstarszego okresu – ok. 70 000 lat p.n.e.
Ulina Wielka, gm. Gołcza
Stanowisko zlokalizowane jest przy krawędzi Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego, na niewielkim wzniesieniu zbudowanym ze skał wapiennych pokrytych grubą warstwą lessu. Wzgórze wyodrębnione jest głębokim przełomem potoku wpadającego do rzeki Dłubni. Gruba warstwa wapienia widoczna w odsłonięciu przełomu eksploatowana jest przez kamieniołom, który zlokalizowany jest ok. 300 m na północny wschód od wsi Ulina Wielka. Stanowisko zostało odkryte przypadkiem przez geologa Anitę Sochan (Polonius) z Uniwersytetu Śląskiego w trakcie prospekcji terenowej prowadzonej na terenie wybiórki. W trakcie prospekcji, z pośród żwiru zalegającego dno kamieniołomu, podjęty został pięściak krzemienny. Dno kamieniołomu nie było z pewnością oryginalnym miejscem depozycji zabytku. Świadczy o tym fakt, że okaz jest stosunkowo dobrze zachowany. Nie posiada śladów otarć i zniszczeń, co sugeruje, że pierwotnie zalegał w warstwie lessu nakrywającego skały wapienne, a następnie zsunął się na dno kamieniołomu w trakcie jego eksploatacji.
Pięściak krzemienny
Pięściaki to jedne z najstarszych i najrzadziej odkrywanych narzędzi krzemiennych wytwarzanych przez człowieka w okresach paleolitu dolnego i paleolitu środkowego. Na terenie Polski, ze względu na brak jednoznacznych danych co do początku osadnictwa, łączy się je raczej z paleolitem środkowym. Niestety, przypadkowy charakter znaleziska z Uliny Wielkiej, a także brak opracowania geologicznego warstwy lessu – prawdopodobnego złoża pierwotnego zabytku, i w tym przypadku nie pozwala na jednoznaczne interpretacje. Odkryty na stanowisku pięściak dokumentuje zapewne osadnictwo społeczności neandertalskich w okresie środkowego paleolitu i należy go łączyć z kulturą mikocką, za czym przemawia jego kształt. Okaz z Uliny Wielkiej jest stosunkowo płaski, uformowany na obydwu stronach regularnym płaskim łuskaniem. Kształtem nawiązuje do form migdałowatych, ma tępą podstawę i dobrze opracowany ścieniony wierzchołek.
Ulina Wielka, commune Gołcza
The site is located at the edge of the Dłubnia Landscape Park, on a small hill made of limestone rocks covered with a thick loess layer. The hill is separated by a deep gorge of the stream flowing into the Dłubnia River. The thick layer of limestone, visible in the valley, is mined by a quarry located approx. 300 m to the north-east of the village of Ulina Wielka. The site was discovered accidentally by geologist Anita Sochan (Polonius) from the University of Silesia during a field survey conducted in the selection area. A flint handaxe was picked up from among the gravel lying at the quarry’s bottom during the prospection. Such a place was undoubtedly not the original place for the deposition of the artefact. It is supported by the fact that the specimen is relatively well preserved. It has no traces of abrasions or damage, which suggest that it originally lay in the loess layer covering the limestone rocks and then slipped to the bottom of the quarry during its exploitation.
Handaxe
Handaxes are one of the oldest and most rarely discovered human-made flint tools from the Lower Palaeolithic and Middle Palaeolithic periods. Due to the lack of unambiguous data in Poland regarding the beginning of settlement, they are preferably associated with Middle Palaeolithic. Unfortunately, the accidental nature of the find from Ulina Wielka and the lack of geological study of the loess layer – a probable original deposit of the artefact does not allow for unambiguous interpretations in this case either. Based on its shape analysis, the handaxe discovered at the site probably attests to the settlement of the Neandertal communities in the Middle Palaeolithic period and should be associated with the Micoquian Culture. The specimen from Ulina Wielka is relatively flat, formed on both sides by regular low angle retouch. Its shape resembles the amygdaloid forms, and it has a blunt base and a well developed thinned tip.
