gdzie aktywnie zaangażował się w działalność Organizacji Młodzieży Polskiej (szkolnej grupy niepodległościowej).
Pod koniec I wojny światowej, w związku z kształtowaniem się niepodległego państwa polskiego Tadeusz Reyman wziął czynny udział w działaniach zbrojnych. W listopadzie 1918 r. uczestniczył w obronie Lwowa, rok później zaciągnął się do 6. pułku ułanów w Jarosławiu i walczył przeciw oddziałom ukraińskim. Plan podjęcia studiów przerwała w 1920 r. inwazja wojsk radzieckich – Reyman zaciągnął się jako kapral do 214. pułku ułanów Armii Ochotniczej. Za działalność wojskową i niepodległościową został odznaczony m.in. Krzyżem Obrony Lwowa i Krzyżem Walecznych.
Po wojnie polsko-bolszewickiej Tadeusz Reyman rozpoczął studia we Lwowie na Wydziale Leśnictwa Politechniki Lwowskiej, ale szybko przeniósł się do Krakowa, gdzie początkowo zajmował się historią nowożytną. Wykłady prof. Włodzimierza Dymetrykiewicza sprawiły, że po raz kolejny (i ostatni) zmienił przedmiot naukowych dociekań – wybrał studia prehistoryczne. Jeszcze jako student został asystentem w Zakładzie Archeologii Przedhistorycznej UJ. Okres asystentury Tadeusza Reymana zakończył się w 1930 r., kiedy uzyskał stały etat w Muzeum Archeologicznym PAU. Z instytucją tą związany był do końca życia. Po śmierci profesora Demetrykiewicza został kolejnym kierownikiem, a potem także dyrektorem placówki.
W pierwszych latach pracy w Muzeum Archeologicznym PAU, Reyman zajmował się głównie inwentaryzacją i konserwacją zabytków. Dzięki jego zabiegom udało się stworzyć najnowocześniejszą w tamtym czasie pracownię konserwacji zabytków archeologicznych w Polsce. Tadeusz Reyman brał także udział w tworzeniu ekspozycji – uczestniczył w przygotowaniach otwartej w 1928 r., archeologicznej wystawy stałej. Przede wszystkim był jednak twórcą nowej ekspozycji muzealnych zbiorów, udostępnionej zwiedzającym w 1937 r., gdzie oprócz zabytków z ziem polskich prezentowano kolekcję egipską i zbiory z Peru.
Armia jeszcze kilkukrotnie upominała się o muzealnika – Reyman w okresie międzywojennym uczestniczył w kilku szkoleniach wojskowych. Na krótko przed wybuchem II wojny światowej, został powołany do armii jako referent Służby Uzbrojenia przy sztabie 2. Dywizji Piechoty Wojska Polskiego. Podczas kampanii wrześniowej został ciężko ranny, na skutek czego kilka kolejnych miesięcy spędził w szpitalach wojskowych. Później przebywał w niemieckich, oficerskich obozach jenieckich, m.in. w Woldenbergu (Dobiegniewie), gdzie w latach 1942-1945 prowadził na zorganizowanych przez uwięzionych oficerów studiach wykłady z archeologii prehistorycznej. Pod koniec wojny, kiedy Niemcy ewakuowali oflag, pozostawili go w izbie chorych jako niezdolnego do marszu. Tam zastali go żołnierze radzieccy, którzy 29 stycznia 1945 r. wkroczyli na teren obozu.
Po przybyciu do Krakowa, w lutym 1945 r. Tadeusz Reyman natychmiast podjął swoje dawne obowiązki w muzeum. Pod jego kierunkiem przystąpiono do prac porządkowych – przeprowadzono remont pomieszczeń, zajęto się magazynami, pracowniami i archiwum. Dla zwiedzających Muzeum zostało otwarte już w listopadzie 1945 r. Na tym wysiłki Reymana się nie skończyły – po zakończeniu II wojny światowej rozpoczął poszukiwania nowej siedziby dla kierowanej przez siebie placówki. Ostatecznie, w 1954 r. udało się pozyskać dla Muzeum Archeologicznego tzw. kompleks gmachów św. Michała (przy ulicach Senackiej i Poselskiej). Wymagały one gruntowego remontu, ale tego już nie doczekał. Tadeusz Reyman zmarł krótko po tych wydarzeniach – odszedł w wieku 56 lat, 2 kwietnia 1955 r. Pochowany został na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Działalność dydaktyczna i terenowa Tadeusza Reymana jest na tyle obszerna, że zasługuje na osobny wpis. Dość wymienić, że zasłynął odkryciami w Tropiszowie i Igołomi (terenami nierozpoznanymi wcześniej pod względem archeologicznym), a swoje badania prowadził także na innych stanowiskach Małopolski, w dolinie Wisły i Sanu oraz na Wołyniu.
A.Garbacz
Na podstawie: M. Woźny – Tadeusz Reyman (1899-1955) – żołnierz i muzealnik. Ciekawe życie w niespokojnych czasach (Materiały Archeologiczne XL, str. 255-270, 2015).
Zdjęcia:
- Tadeusz Reyman (pierwszy z lewej) w oflagu. Fot. z Archiwum rodzinnego B. Reyman-Walczak
- Tadeusz Reyman (drugi od lewej) podczas wykopalisk w Zarzeczu w październiku 1934 r. Fot. ze zbiorów MAK, teczka Zarzecze, pow. Nisko
- Tadeusz Reyman w trakcie badań wykopaliskowych w Tropiszowie, d. powiat Proszowice. Fot. ze zbiorów MAK, teczka Tropiszów, pow. Proszowice
—
Trzy czarno-białe zdjęcia. Na wszystkich Tadeusz Reyman. Na pierwszym w towarzystwie dwóch mężczyzn (pierwszy z lewej), wszyscy ubrani w wojskowe mundury. Na pozostałych zdjęciach, T. Reyman podczas wykopalisk, na jednym (drugi od lewej) siedzi na profilu wykopu w towarzystwie siedmiu mężczyzn, przed nimi odkryte popielnice (urny) z wczesnej epoki żelaza. Na trzecim zdjęciu ogląda odkryte naczynie.