Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Projekt wystawienniczy realizowany w Muzeum Archeologicznym w Krakowie w latach 2017 i 2018. Ekspozycja prezentowana będzie od maja do listopada 2018 roku.
Celem projektu jest powstanie wystawy o wielowymiarowym charakterze, upamiętniającej i w pewien sposób nawiązującej do pierwszej ekspozycji Muzeum Archeologicznego w Krakowie pt. „Wystawa Starożytności i Zabytków Sztuki”, otwartej w roku 1858. Ma ona przedstawić zmiany, jakie dokonały się na przestrzeni ostatnich 160 lat, w sposobie postrzegania przez archeologów czasów najdawniejszych oraz w podejściu do zabytków, ich wartości wystawienniczej i naukowej. Realizację wymienionych celów umożliwi symboliczne zestawienie i skontrastowanie dwóch wydzielonych części ekspozycji. Pierwsza, to prezentacja XIX-wiecznego, druga – obecnego stanu wiedzy na temat różnych aspektów naszego dziedzictwa kulturowego.
Pierwszą część wystawy stanowić będzie rekonstrukcja wyidealizowanego gabinetu dziewiętnastowiecznego archeologa, w którym prowadzono prace związane z przygotowywaniem wspomnianej powyżej wystawy z 1858 roku. Pogrążone w lekkim półmroku pomieszczenie, w którym znajdą się meble z epoki, przedmioty przydatne w pracy, a także: książki, mapy oraz inne dokumenty odzwierciedlające ówczesny stan wiedzy, pozwoli widzowi przenieść się w czasie i poczuć klimat „starej pracowni”. W tej części ekspozycji zostanie zaprezentowanych kilkadziesiąt zabytków pochodzących z Działu Zbiorów Dawnych MAK, takich jak: ozdoby i części stroju (naszyjniki, bransolety, szpile, zapinki), elementy uzbrojenia (topory, siekiery, groty) oraz naczynia gliniane, w tym egzemplarze prezentowane 160 lat temu w ramach pierwszej wystawy i pozostające do dziś w zbiorach naszej instytucji. Poprzez zachowanie ich pierwotnego układu oraz swego rodzaju nieładu chronologicznego i typologicznego, ukażemy odmienne od dzisiejszego (na poły kolekcjonerskie) podejście ówczesnych badaczy do zabytków i sposobu ich prezentowania, przejawiające się traktowaniem ich głównie jako atrakcyjnych pod względem estetycznym eksponatów kolekcjonerskich.
Wyjście przez „tylne drzwi gabinetu”, będzie powrotem do współczesności i jednocześnie wejściem do drugiej części ekspozycji. Będzie ona przybliżać zwiedzającemu dzisiejszą archeologię i prezentować, na atrakcyjnie zaaranżowanych przykładach, m.in. proces odkrywania i opracowywania zabytków – rozumianych tym razem jako nośniki informacji naukowej. Powierzchnia ekspozycyjna tej części wystawy podzielona zostanie na „stanowiska”, w których zaprezentowane zostaną zespoły zabytków, ze zbiorów MAK, pochodzące z różnych okresów chronologicznych (kolejno: paleolitu, neolitu, epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, okresu wpływów rzymskich, średniowiecza i czasów nowożytnych oraz reprezentujące zbiory Działu Archeologii Śródziemnomorskiej i Cywilizacji Amerykańskich MAK). Będą one ilustrować warsztat współczesnej archeologii (badania terenowe, dokumentowanie procesu badawczego, konserwację zabytków), jej główne kierunki badawcze i metody badań (m.in.: badania interdyscyplinarne, datowanie radiometryczne, dendrochronologia, analizy specjalistyczne, badania nieinwazyjne). Na wystawie pokazany zostanie również proces analizy źródeł archeologicznych pozwalający m.in. na rekonstrukcję technologii wytwarzania narzędzi czy odtwarzania warunków środowiskowych.
Efektem realizacji projektu będzie powstanie wystawy upamiętniającej ekspozycję z 1858 roku, a jednocześnie w sposób nowatorski obejmującej różnorodne zagadnienia związane z szeroko rozumianymi badaniami archeologicznymi. Jego mocną stroną będzie także przedstawienie naszej dyscypliny naukowej „od kuchni” i pokazanie zwiedzającym mniej znanych aspektów pracy współczesnego archeologa, zwłaszcza konieczności współpracy interdyscyplinarnej. Zbudowane w oparciu o poszczególne artefakty w drugiej części ekspozycji mini prezentacje, uzmysłowią też odbiorcom, jak wiele te niekiedy niepozorne przedmioty mogą „opowiedzieć” o życiu ludzi w zamierzchłej przeszłości.
Wspomniane powyżej problemy i zagadnienia zostaną przedstawione w towarzyszącym wystawie, dystrybuowanym bezpłatnie katalogu (nakład 400 egzemplarzy) w polskiej i angielskiej wersji językowej. Poszczególne części ekspozycji oraz „stanowiska” zostaną w nim szczegółowo opisane i scharakteryzowane. Publikacja będzie zawierała kolorowe fotografie oraz noty katalogowe wszystkich prezentowanych na wystawie zabytków.
Mikołaj Orzechowski – koordynator projektu