Najstarsze naczynia z gliny..
Czy zastanawialiście się kiedy i skąd na ziemiach polskich pojawiły się pierwsze naczynia gliniane? Jak wyglądały? I kto je wykonywał?
Nierzadko podczas badań archeologicznych najczęstszym rodzajem znalezisk są fragmenty naczyń ceramicznych, sporadycznie zdarzają się naczynia zachowane w całości. Na przestrzeni wieków naczynia ceramiczne zmieniały swój wygląd: formę, zdobienie czy nawet kolor. Wykorzystywane były do różnych celów, począwszy od przeznaczenia ich do wykonywania oraz spożywania pożywienia, a kończąc na celach związanych z kultem i obrzędami pogrzebowymi (np. jako popielnice, do przechowywania szczątków zmarłego). Głównym surowcem do wyrobu naczyń była glina, do której często dodawano różne domieszki, np. mineralne, w postaci piasku.
Około 5400 lat p.n.e. z nad Dunaju, na tereny Dolnego i Górnego Śląska oraz Małopolski, (a później w rejonie Rzeszowa na wschodzie, Kujaw, Ziemi Chełmińskiej oraz Wielkopolski na północy) przybyli pierwsi rolnicy i hodowcy zwierząt. Zaczął się okres neolitu – nazywany przez niektórych archeologów czasem tzw. rewolucji gospodarczej (neolitycznej). Początek tego okresu związany był z pojawieniem się nowego modelu gospodarczego i nowej kultury, których twórców archeolodzy nazwali ludnością kultury ceramiki wstęgowej rytej. Ludność ta, prowadziła osiadły styl życia, zajmowała się rolnictwem (głównie uprawą pszenicy, rzadziej jęczmienia i prosa) oraz hodowlą zwierząt (szczególnie owiec i kóz), wznosiła pierwsze trwałe domostwa (prostokątne, długie domy o palowej konstrukcji ścian) i przyniosła ze sobą umiejętność lepienia naczyń z gliny.
Pierwsze naczynia z gliny lepiono ręcznie w gospodarstwach, gdzie wykonywane były gównie przez kobiety i dzieci, o czym mogą świadczyć zachowane czasami na ściankach ślady drobnych palców. Naczynia formowane były z miejscowych glin, do których dodawano substancje mineralne, takie jak piasek czy tłuczeń (wzmacniały one konstrukcję ścianek naczynia). Lepiono je ręcznie z taśm i wałków glinianych, a po uformowaniu, dodatkowo wygładzano ich ścianki, następnie suszono i wypalano w ognisku. Naczynia przeważnie posiadały formę kulistą i zdobione były wstęgami rytymi, które posłużyły archeologom do nazwania ich twórców ludnością kultury ceramiki wstęgowej rytej.
Odwiedzając w przyszłości nasze Muzeum, możecie zwiedzić wystawę „Pradzieje i wczesne średniowiecze Małopolski”, na której znajdują się m.in. naczynia kultury ceramiki wstęgowej rytej, (Naczynia na zdjęciach).
O jednym z nich, możecie poczytać już dziś: www.ma.krakow.pl/tour/naczynie-gliniane/
I. Szczepańska
Przypominamy! Obecnie na terenie budynku Muzeum Archeologicznego w Krakowie (główny gmach przy ul. Poselskiej 3) trwają prace remontowe centralnego ogrzewania. Z tego powodu wystawy są NIECZYNNE. O ponownym otwarciu ekspozycji będziemy Państwa informować na naszej stronie internetowej www.ma.krakow.pl oraz profilu na FB. W razie pytań prosimy o kontakt z Działem Edukacji Archeologicznej i Wystaw: nr tel.: 12 422 75 60 wew. 143, e-mail (zmieniony, tymczasowy): rezerwacja.archeolog@gmail.com
Zdjęcie nr 1: Czarka półkulista, cienkościenna zdobiona ornamentem rytym, ręcznie lepiona z gliny; wys. 9,8 cm, średn. maks. 13,3 cm; Kobylany gm. Zabierzów, woj. małopolskie, Jaskinia pod Słupami; neolit, kultura ceramiki wstęgowej rytej, faza żeliezowska. Fot. MAK.
Zdjęcie nr 2: Amforka z uszkami, zdobiona ornamentem rytym, ręcznie lepiona z gliny; wys. 19 cm, śred. maks. 17 cm; Miechów, dar L. Kapuścińskiego 1989 r.; neolit, kultura ceramiki wstęgowej rytej. Fot. MAK.
Grafika nr 1: Figura kobiety (ok. 5300 p.n.e.), wystawa „Pradzieje i wczesne średniowiecze Małopolski” (gmach główny Muzeum).
Grafika nr 2: Figura mężczyzny (ok. 5300 p.n.e.), wystawa „Pradzieje i wczesne średniowiecze Małopolski” (gmach główny Muzeum).
Grafika nr 3: Rekonstrukcja domu (ok. 5300 p.n.e.), wystawa „Pradzieje i wczesne średniowiecze Małopolski” (gmach główny Muzeum).
